Threats and the active protection of birds in a riverbed: postulates for the strategy of the preservation of the middle Vistula River avifauna

W ciągu ostatnich 34 lat mocno zmieniała się struktura zagrożeń dla ptaków siewkowych Charadriiformes zasiedlających wyspy w korycie Wisły, przede wszystkim mew, rybitw i sieweczek. Podczas gdy w latach 1985-1994 głównymi zagrożeniami dla lęgów były wezbrania wód, drapieżnictwo wrony Corvus corone cornix i sroki Pica pica, a lokalnie również niekontrolowany wypas zwierząt hodowlanych, to w latach 2005-2014 były nimi przede wszystkim presja norki amerykańskiej Neovision vision i lisa Vulpes vulpes oraz masowe wyroje meszek (krwiopijne muchówki z rodziny Simuliidae). Obecność tych zagrożeń prowadziła do blisko zerowego sukcesu lęgowego i wzmożonej śmiertelności ptaków dorosłych na lęgowiskach. W efekcie nastąpił gwałtowny spadek liczebności większości gnieżdżących się tam gatunków mew, rybitw i sieweczek. W 2015-2018 obok drapieżnictwa wcześniej wymienionych ssaków do kluczowych zagrożeń należały: presja zdziczałych kotów i psów oraz coraz częstsza i coraz bardziej masowa obecność ludzi na wyspach, zwłaszcza zmotoryzowanych. W obliczu sytuacji grożącej wyginięciem najpierw mewy siwej Larus canus, a później również innych gatunków ptaków, w latach 2005-2006 rozpoczęliśmy program czynnej ochrony zagrożonych gatunków wysp środkowej Wisły. Obejmował on (a) redukcję liczebności norki amerykańskiej (głownie poprzez odłowy w pułapki i eutanazję) i lisa (głownie poprzez odstrzał), (b) neutralizowanie obecności tych drapieżników oraz zwierząt hodowlanych w pobliżu lęgowisk poprzez ogrodzenia elektryczne (dla dużych agregacji gniazd) oraz poprzez zabieg włączający wykorzystanie inkubatorów i drewnianych atrap jaj (dla gniazd pojedynczych i mniejszych agregacji), (c) odnawianie siedlisk lęgowych poprzez usuwanie podrostu wierzbowo-topolowego i klonu jesionolistnego Acer negundo, a w przypadku mewy siwej również (d) zwiększanie różnorodności genetycznej w obrębie kolonii lęgowych poprzez wzajemną wymianę lęgów między gniazdami oddalonymi od siebie niemniej niż kilkanaście kilometrów. Najważniejszym postulatem, kluczowym dla powodzenia całego programu ochrony zagrożonych gatunków koryta rzeki jest prowadzenie czynnych działań ochronnych w sposób kompleksowy i co najważniejsze nieprzerwanie jeszcze przez co najmniej pięć lat (do roku 2023), optymalnie przez całą dekadę (2019-2028). Obok działań ochronnych niezbędne też będzie prowadzenie monitoringu przyrodniczego, który powinien obejmować (a) zmiany liczebności i rozmieszczenia najważniejszych gatunków ptaków koryta rzeki, (b) ocenę sukcesu lęgowego i śmiertelności ptaków dorosłych na lęgowiskach, oraz (c) zmiany liczebności i rozmieszczenia drapieżnych ssaków w pobliżu najważniejszych lęgowisk ptaków. Wydaje się też, że jednym z bardzo ważnych zadań na najbliższe lata będzie przeciwstawienie się wznowieniu planów kompleksowej regulacji środkowego odcinka rzeki, co bezpowrotnie zniszczyłoby ten unikalny już w skali światowej ekosystem.

Over the past 34 years, threats to Charadriiform birds inhabiting islands in the Vistula riverbed, mainly gulls, terns and plovers, have changed considerably. While in 1985-1994 the main risks for their breeding were found to be flood waters, predation by the hooded crow Corvus corone cornix and the Eurasian magpie Pica pica, as well as, locally, uncontrolled livestock grazing, in 2005-2014 they were primarily predation pressure from the American mink Neovision vision and the red fox Vulpes vulpes and massive outbreaks of black flies Simuliidae. These threats led to a reproductive outcome of nearly zero and increased the mortality of adults in their breeding areas. As a result, there was a sharp decline in numbers of the majority of gull, tern and plover species nesting there. In 2015-2018, apart from mammalian predation, key threats included the pressure of feral cats and dogs and the growing presence of people on the islands. In a situation that may lead to the extinction of first the mew gull, Larus canus, and later other species of birds, in 2005-2006, we began the active protection of endangered species on the middle Vistula River islands. This effort included (a) reducing the number of American minks and red foxes, (b) neutralising the presence of predators and livestock at the nesting sites with electric fences and the use of incubators and dummy eggs and (c) restoration of the nesting habitat, as well as, in the case of mew gulls, (d) increasing the genetic diversity within colonies. The most important demand is the conducting of the active protective measures in a comprehensive way and continuously for at least five years (until 2023), optimally throughout the decade (2019--2028). In addition, it will be also necessary to carry out wildlife monitoring in this area. The other important task for the coming years will be to oppose plans for extensive engineering in the middle section of the river, which will irreversibly destroy this unique ecosystem.