EDUKACJA DOROSŁYCH I LIFELONG LEARNING MIĘDZY SYSTEMEM A ŚWIATEM ŻYCIA. INTERWENCJE KRYTYCZNE

Artykuł poddaje krytycznej dyskusji współczesne tendencje w edu- kacji dorosłych, w teorii andragogicznej i w praktyce. Twierdzi się tu, że bezmyślna promocja edukacji kompetencyjnej i zawodowej oraz narzucanie regulacyjnych schematów na programy nauczania z pominięciem troski o kształcenie na rzecz świadomego, demokratycznego obywatelstwa oraz autonomii krytycznego myślenia idzie ręka w rękę z podobnymi nastawieniami ze strony andragogów, którzy w coraz większym stopniu wycofują się z myślenia o uczeniu się dorosłych jako polu ludzkiej interakcji, w którym pedagogia odnajduje swoje humanistyczne znaczenie i w którym można krzewić racjonalność komunikacyjną. W miarę jak świat życia zostaje skolonizowany przez imperatywy systemu (Habermas), wyłaniają się kolejne podsystemy, takie jak: globalna gospodarka, rynek, media i korporacje biznesowe. Działając niezależnie od kontroli państwa i demokracji, narzucają one sektorom kluczowym dla trwania demokracji racjonalność instrumentalną i jej interesom podporządkowują edukację. Przy użyciu rozmaitych technologii mikro-władzy (Foucault) ludzi obecnie „skazuje się na uczenie się” – by pomnażać zyski lub przetrwać w niepewnym czasie.

The reckless promotion of competency-based education and training and the imposition of regulatory curriculum standards go hand in hand with similar attitudes among adult education scholars and experts who increasingly back off from envisag- ing adult learning as an area of human interaction where pedagogy finds its humanistic meaning and significance and where communicative rationality can be enacted and taught. Out of three basic interests of human knowledge and cognition – technical, practical and critical – adult education of our time tends to opt for realising only the technical one. This is due to the colonisation of the lifeworld by the imperatives of the system (Habermas) which remains blind to a human interest in self-formation, autonomy, emancipation, and gaining critical awareness. As the lifeworld system is colonised, there emerge autonomous subsystems, such as global economies, markets, media, and business corporations. Operating relatively independently of state and democratic control, they impose instrumental rationality in sectors of key importance for viable democracy and subject education to its interests and standards. Through the use of manifold technologies of micro-power (Foucault), people are now “condemned to learn” – only to make profits, if not to subsist in uncertain times.