Ewaluacja w społeczeństwie. Doświadczenia polskie

Istnieje wiele wersji narodzin badań ewaluacyjnych w polskich warunkach transformacji ustrojowych, społecznych i gospodarczych. Każda z instytucji, która w mniejszym lub większym stopniu inicjowała ich systematyczne aplikacje, uważa się za animatora ewaluacji. Warto w tym kontekście podkreślić, że stała się ona elementem poważnej refleksji, a nawet zastosowań daleko wcześniej przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, a nawet przed powstaniem Polskiego Towarzystwa Ewaluacyjnego przed szesnastoma laty, a więc w 2000 r. W istocie myślenie ewaluacyjne, czyli potrzeba nie tylko diagnozowania, lecz także refleksji nad wartościami konkretnych rozwiązań w sferze działania systemu społecznego, stanowiło tylko komponent ogólniejszych przewartościowań i potrzeby zasadniczych reform w każdej dziedzinie życia. Jeśli właściwie zrozumiemy istotę przesłania studiów i praktyk ewaluacyjnych, to właśnie nie instrumentarium technik pomiarowych, ale umiejętnie prowadzona refleksja aksjologiczna w jej aplikatywnym wymiarze stanowi o społecznej odpowiedzialności ewaluacji. A więc nie późniejsze potrzeby technokratycznych syste¬mów zarządzania, ale wkomponowanie w strategię zmian społecznych stanowi polską drogę do ewaluacji, jak również jej fundamentalną misję o rozwojowym charakterze. To nastawienie na działania rozwojowe, a nie tylko prostą strategię zmian społecznych, jest także ważnym atrybutem znamionującym cechy wspomnianej odpowiedzialności i zapominanym często aksjomatem różnicy pomiędzy postępem, wzrostem a rozwojem.