Harmonia czy dysonans – rozwój architektury uzdrowiskowej w Karpatach i Sudetach w latach 60. i 70. XX wieku

Celem niniejszego artykułu jest analiza założeń projektowych wybranych przykładów architektury uzdrowiskowej, powstałej w Karpatach i Sudetach w latach 60. i 70. XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem relacji budynek-krajobraz. Analiza obejmuje zarówno poszczególne rozwiązania architektoniczne i urbanistyczne, jak i będące ich tłem aspekty społeczno-polityczne oraz ideowe. Nakreślenie modernistycznych poglądów na relację natury i kultury oraz specyfiki wypoczynku w Polsce Ludowej stanowi wprowadzenie do właściwego problemu badawczego. Analizie poddano zarówno zasady kształtowania zespołów zabudowy (w tym – związków z istniejącymi ośrodkami), jak i kształtowanie form pojedynczych budynków. Studia przypadków obrazują ogólnie panujące wówczas tendencje w budownictwie uzdrowiskowym. Zestawienie obiektów oraz opisów archiwalnych im towarzyszących unaocznia, iż obiekty, które dziś często postrzegane bywają jako „niechciane dziedzictwo komunizmu”, stanowiły efekt panującej wówczas filozofii i przekonań dotyczących architektury. Zrozumienie tych związków może stanowić asumpt dla dalszych badań, których celem byłaby waloryzacja powojennej architektury polskich uzdrowisk.

This paper is a case study of design assumptions of the chosen examples of architecture in health resorts in Karpaty and Sudety built during the 60s and 70s. The issue of particular concern is the relation between building and landscapce. The analysis includes both architectural and urban issues and their social, political and ideological background as well. The man scientific issue is preceded with a brief portrait of modernist theories concerning common relations among culture and nature, and the specific circumstances of leisure in Peoples Republic of Poland. The subject of the analysis are both complexes (and their connections with existing structures) and particular buildings as well. The case studies portrait the general tendencies in creating architecture in health resorts. The compilation of objects and archival descriptions which followed them emphasizes that those building were a result of current philosophy and beliefs concerning architecture. Although, nowadays they are frequently concerned as “undesired heritage of communism”. The consciousness of those relations can become a boost for further analysis aiming for the valorization of the post-war architecture in Polish health resorts.