Samorządność lokalna a terytorialny wymiar rozwoju. Zarządzanie obszarami funkcjonalnymi

Artykuł przedstawia wybrane problemy związane z zarządzaniem obszarami funkcjonalnymi w Polsce w kontekście praktyki funkcjonowania samorządów lokalnych i wyzwań związanych z potrzebą terytorializacji polityk rozwoju. Kształtujące się w Polsce od kilkunastu lat funkcjonalne obszary zurbanizowane, w tym ich najbardziej złożona forma – obszary metropolitalne, to układy terytorialne, które integrują powiązania i zależności związane z różnymi sferami działalności człowieka, w tym głównie z prowadzoną działalnością gospodarczą. Układy te są nowym zjawiskiem i nieznanym wyzwaniem z perspektywy planowania i zarządzania rozwojem. 25 lat temu, gdy tworzone były zręby samorządności terytorialnej, nie przewidziano, że rozwój urbanizacji przybierze takie tempo i takie formy oraz że lokalizacja różnych funkcji kierować się będzie inną logiką a wszystko to stanie się poważnym problemem dla zarządzania rozwojem. Demonopolizacja i decentralizacja państwa oraz autonomia gmin uwolniły społeczną energię i sprzyjały budowaniu lokalnego potencjału rozwoju. Rozwój nie domyka się jednak w granicach administracyjnych gmin. Po kilkunastu latach zastosowane rozwiązania dotyczące zarządzania rozwojem stają się dysfunkcjonalne. Nie wiąże się to oczywiście jedynie z wciąż sporadyczną współpracą gmin, która w obecnych warunkach jest niejednokrotnie koniecznością, czy też z podziałem kompetencji miedzy różne szczeble administracji publicznej. Postulat stosowania wymiaru terytorialnego w politykach rozwoju każe inaczej spojrzeć na relacje horyzontalne i wertykalne między jednostkami samorządu terytorialnego i ich powiązania z innymi podmiotami, mającymi wpływ na przebieg procesów rozwojowych. Doceniając rolę samorządu gminnego w rozwoju w skali lokalnej, regionalnej i w skali całego kraju potrzebna jest krytyczna refleksja dotycząca źródeł problemów i możliwych ścieżek ich rozwiązywania.

The article presents some problems related to the management of metropolitan areas in Poland in the context of the practice of functioning of local self governments and challenges related to the need territorialisation of development policies. Functional urban areas that have been formed in the last several years, including their most complex form - the metropolitan areas, are a new phenomenon and unfamiliar so far challenge from the perspective of planning and development management. 25 years ago, when the foundations for establishment of self government in Poland were created, it was not envisaged that the pace of urbanization and its scale and forms would become a serious problem for development management. Demonopolisation and decentralization of the state and strong autonomy of municipalities freed social enthusiasm and contributed to building of endogenous development potential. After several years, solutions employed become dysfunctional. It does not apply, of course, only to the division of powers. However, the demand for the use of the territorial dimension in development policies brings necessity of using different approach to horizontal and vertical relationships among units of local government. Appreciating the role of local government in the development at the local, regional and a national scale a critical reflection on the sources of problems and possible ways of solving them is needed.