Polityka i praktyka rozwoju regionalnego w kontekście realizacji polityki spójności UE – próba oceny na przykładzie Mazowsza

W artykule przedstawiono wybrane zagadnienia związane z formułowaniem i wdrażaniem polityki regionalnej w Polsce w okresie przedakcesyjnym i w okresie członkostwa w Unii Europejskiej. Scharakteryzowano zmiany organizacyjno-prawne dotyczące kompetencji i zadań różnych szczebli administracji publicznej w kwestiach dotyczących polityki regionalnej, jakie zaszły w Polsce od roku 1999. Omówiono toczącą się na forum europejskim i krajowym dyskusję dotycząca przyszłości polityki spójności. Przedstawiono także rezultaty badań dotyczących oceny procesów formułowania i wdrażania polityki regionalnej na przykładzie województwa mazowieckiego z których wynika, że wśród aktorów zaangażowanych w politykę regionalną dominują trzy perspektywy postrzegania i oceny przebiegu procesów formułowania polityki rozwoju regionalnego i praktyki jej realizacji: perspektywa realizacyjna – poziom gminy i powiatu, perspektywa koordynacyjna – poziom województwa, perspektywa programowania - poziom agend rządowych. Wyniki badań pozwalają też stwierdzić, że system programowania i realizacji polityki regionalnej mimo wielu braków pozwala realizować projekty istotne z punktu widzenia funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego i wykorzystywać dostępne środki finansowe z UE. Badania wskazały pewną dezintegrację elementów systemu programowania, formułowania i realizacji polityki rozwoju regionalnego, co jest przyczyną niedostatecznego wykorzystania istniejącego potencjału w różnych fazach programowania i realizacji polityki regionalnej. Wyniki badań pozwalają na sformułowanie następujących rekomendacji dotyczących formułowania i realizacji polityki regionalnej: zdecydowanego wzmocnienia wymaga zaangażowanie władz samorządowych (gmina, powiat, województwo) w prace nad polityką regionalną podejmowane w ramach instytucji wspólnotowych, w szczególności na forum Komitetu Regionów Unii Europejskiej; konieczne jest zapewnienie stabilności regulacji prawnych; niezbędne są efektywne mechanizmy współpracy w układzie: władze centralne – regiony – gminy, służące m.in. wymianie informacji i koordynacji działań; sposób finansowania projektów powinien uwzględniać sytuację beneficjentów, co oznacza wprowadzenie rozwiązań w postaci zaliczek.

This article presents selected issues related to formulation and implementation of regional policy in Poland in the period before accession to the European Union and during the first years of the Polish membership in the EU structures. Changes, which have taken place in Poland since 1990, of legal regulation concerning competencies and tasks of different tiers of public administration, which are connected with regional policy are described. The article contains also comments on current discussion about the future of EU cohesion policy. Based on the results of empirical studies conducted in the mazowieckie voivodship evaluation of processes of formulation and implementation of regional policy is presented. Results of studies allow to formulate conclusion, that three perspectives of perception and assessment of regional policy formulation can be distinguished: implementation perspective (municipality and county level), coordination perspective (voivodship / regional level), and programming perspective (central government level). Results of studies prove, that despite of some weaknesses the system of regional policy formulation and implementation in the region is effective and creates opportunities to realize programs and projects that are important for local governments. The system is not fully coherent which results in inefficient use of intellectual and organizational potential of actors involved in regional policy making. The following recommendations to improve current situation were formulated: local self governments shall be more involved in the process of designing and developing regional development policies that take place at the European level, especially at the forum of Committee of Regions; it is also necessary to secure stability of legal regulations concerning regional development policies; there is a need to establish mechanisms of cooperation among central government agencies and regional as well as local self governments. These mechanisms shall contribute to efficient exchange of information and coordination of different undertakings; advance payments are recommended as an instrument to enlarge a group of beneficiaries of EU funded projects.