Lalka – Ludzie bezdomni. Z zagadnień tragizmu bohaterów

O ile po pobieżnej lekturze Lalki oraz Ludzi bezdomnych można odnieść wrażenie, że autorzy obu powieści stosują zupełnie różne rozwiązania formalne, aby nadać swoim dziełom ostateczny kształt, o tyle wnikliwsza analiza pozwala dostrzec kilka inspiracji kompozycyjnych zastosowanych przez Żeromskiego, czerpiącego bezpośrednio z dokonań warsztatu pisarskiego Prusa. Spójne koncepcje kompozycyjne obu powieści są jednak podszyte regułami ustalonymi na długo przez końcem XIX wieku — obaj pisarze znajdują bowiem wyraźną inspirację w teorii tragedii antycznej Arystotelesa. I choć prawidła Stagiryty dotyczą dramatu, to doskonale sprawdzają się także podczas wydobywania tragicznych rysów bohatera na gruncie dzieł epickich, co — zdaje się — doskonale przeczuwali Prus i Żeromski, swoiście transponując formalne reguły tragedii antycznej do swoich powieści. W artykule autor prześledzi naznaczone tragizmem losy Wokulskiego i Judyma, przykładając do nich wypracowany przez Arystotelesa schemat tragedii greckiej.

Whereas a cursory reading of The Doll and The Homeless may give the impression that the authors of each of these novels use completely different formal solutions to give the final shape of their works, a more thorough analysis reveals several compositional inspirations used by Zeromski, drawing directly on the school of Prus. But the common compositional concept of both novels was established in literary convention long before the end of the 19th century — both writers take a clear inspiration from Aristotle's theory of ancient tragedy. Although Aristotle’s rules related to drama, they are also useful for the construction of epic works. In this paper, the author traces the tragic fate of Wokulski and Judym, using Aristotle’s theory of Greek tragedy.