Karnoprawna ochrona środowiska w Polsce — system instytucji

Ochroną środowiska w Polsce zajmuje się kilkanaście instytucji. Zadania w zakresie zwalczania przestępczości przeciwko środowisku realizują te z nich, na które nałożono szereg obowiązków i nadano zróżnicowane uprawnienia związane z prowadzeniem czynności kontrolnych oraz dochodzeniowo-śledczych, w tym samodzielne występowanie przed sądami pierwszej instancji. System instytucji prawnokarnej ochrony środowiska ma niewątpliwie charakter rozproszony. Żadna z instytucji w nim funkcjonujących nie posiada ustawowo określonych uprawnień koordynacyjnych ani możliwości wpływania na czynności podejmowane przez inne instytucje. Główną rolę odgrywa tu niewątpliwie Inspekcja Ochrony Środowiska. Powierzono jej zarówno kontrolowanie przestrzegania przepisów o ochronie środowiska w bardzo szerokim zakresie, jak i samodzielne prowadzenie niektórych czynności o charakterze operacyjnym oraz nadano uprawnienia śledcze. Rola Inspekcji Ochrony Środowiska będzie w przyszłości wzrastać, o czym świadczy powołanie w 2021 r. Departamentu Zwalczania Przestępczości Środowiskowej w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska. Jak do tej pory zdecydowaną większość postępowań karnych w sprawach środowiskowych prowadzi Policja. Nie posiada ona jednak wyspecjalizowanych komórek w tym zakresie i czynności prowadzone są przez policyjny pion zwalczania przestępstw gospodarczych. Sprawy dotyczące zorganizowanych form przestępczości przeciwko środowisku prowadzi natomiast Centralne Biuro Śledcze Policji. Nie wypracowano jak dotąd spójnej strategii walki z przestępczością przeciwko środowisku. Współdziałanie pomiędzy poszczególnymi instytucjami oparte jest na umowach dwu- i wielostronnych zawieranych pomiędzy nimi. Przedsięwzięciem niezbędnym dla poprawy skuteczności zwalczania przestępstw przeciwko środowisku naturalnemu jest w chwili obecnej przede wszystkim stworzenie jednolitej bazy danych o mechanizmach tych przestępstw i ich sprawcach oraz utworzenie struktury analitycznej zajmującej się tym problemem.