Zabezpieczenie egzystencji (livelihoods) w dyskusji o bezpieczeństwie ekonomicznym regionów peryferyjnych1

In the discussion on the possibilities for emerging from a state of backwardness and underdevelopment that may be available to rural parts of developing countries, and in the search for a concept that might help reduce poverty levels in these same areas, reference is made to various strands of thought through which authors basically evoke one or other of the fundamental “schools” of development present in the subject literature for more than three decades now. Last two decades at least have brought a downward trend for the numbers working in agriculture in the world as a whole, the share of the overall workforce engaged in this kind of activity remains considerable in many developing countries. Agriculture continues to represent a basic source of income, thanks to which large groups of people in rural areas continue to have upkeep. And while today’s world has a globalized system of food production, there remain – and continue in a strong position – the two key systems of farm production, i.e. commercial (albeit of diff ering magnitudes and production profi les) and subsistence (thanks to which the populations living in underdeveloped, poor and marginalized rural areas continue to be able to maintain their lives, if “only just”). Th e concept of livelihood used in this study is very useful in helping us understand the process of the accumulation – and the accessing – of certain non-material features and material goods known in general as assets, which allow each household or each community to devise a strategy by which the basic existential needs are to be safeguarded. Th ese are also sought in the context of features of the surroundings in which communities operate. It is accepted that the environment defi ned in this way is variable and vulnerable to all kinds of change, be this institutional, political or environmental (Carney 1998).

W geografi i rozwoju ważnym zagadnienie, które jest szeroko omawiane w literaturze są kwestie ubóstwa, zacofania i braku możliwości rozwoju na szczeblu lokalnym, w regionach trudnodostępnych, zamieszkanych przez ludność tubylczą. Oprócz czynników lokalizacyjnych przyczyn tej sytuacji szuka się w historii gospodarczej i politycznej regionów, a szczególnie w procesach politycznych odpowiedzialnych za redystrybucję ziemi rolnej od czasów kolonialnych. Reformy rolne realizowane w krajach andyjskich w latach 60. XX wieku nie zmieniły radykalnie tej sytuacji i w dalszym ciągu istnieją rzesze rolników gospodarujących na niewielkich poletkach (minifundios). Stąd też projekty rozwojowe kładą duży nacisk na promowanie działalności pozarolniczej na obszarach wiejskich, także w krajach globalnego Południa Kwestia ta ma fundamentalne znaczenie dla poprawy warunków życia ludności wiejski i zwiększenia jej aktywów (Kinsey 2002). Liczba osób, pracujących w rolnictwie, wykazuje wprawdzie w skali globalnej od co najmniej dwóch dekad wyraźną tendencję spadkową, jednak w dalszym ciągu w krajach rozwijających się ich udział w zatrudnieniu jest znaczny. Rolnictwo w dalszym ciągu stanowi podstawowe źródło utrzymania znacznych grup ludności regionów wiejskich. We współczesnym, zglobalizowanym systemie produkcji żywności utrzymują się i nie schodzą ze swoich silnych pozycji dwa najważniejsze systemy produkcji rolnej: gospodarstwa towarowe (różnej wielkości i o różnym profi lu produkcji) oraz gospodarstwa subsystencyjne, dzięki którym utrzymuje się ludność wiejska obszarów nierozwiniętych, ubogich, zmarginalizowanych.