W tekście zatytułowanym Dokąd zmierza „statek zwany wyobraźnią”?
O wyobraźni w kształceniu polonistycznym skupiam uwagę na wyobraźni, różnych
znaczeniach, jakie przypisywano temu pojęciu w tradycji i współcześnie. Zastanawiam
się między innymi nad tym: czym w ogóle jest wyobraźnia? Co znaczy
mieć wyobraźnię? Czy mamy na nią wpływ? Czy można ją stymulować i rozwiać?
Jak można spożytkować jej potencjał w kształceniu i wychowaniu? Stephen Kosslyn
i inni badacze doszli do konkluzji, że wyobraźnia jest procesem autonomicznym
o identyfikowanej lokalizacji mózgowej, związanej przede wszystkim z przetwarzaniem
sensorycznym. Zwolennicy tego rodzaju argumentacji rozprawiają
się z poglądami, które odbierały wyobraźni prawo do istnienia niezależnego od
innych procesów poznawczych. W literaturze poświęconej wyobraźni często zastępuje
się termin wyobraźnia pojęciami operacyjnymi jak: wizualizowanie czy
obrazowanie wewnętrzne, a w odniesieniu do wyobrażeń używa się wtedy terminów
wizualizacje lub obrazy mentalne. Wyobraźnia jest zdolnością pozwalającą
na mniej lub bardziej szczegółowe tworzenie w umyśle dowolnych sytuacji już
kiedyś zaistniałych lub hipotetycznych. Wytwarzane obrazy mogą być oryginalne,
wówczas mówimy o wyobraźni twórczej. W kształceniu ważną rolę odgrywa
wyobraźnia kierowana. Jest ona przydatna przy przyswajaniu sobie wiadomości,
które odnoszą się do przedmiotów i zjawisk niedostępnych naszemu bezpośredniemu
doświadczeniu, np. w historii, biologii, geografii i w innych naukach.
Współczesne dążenie człowieka do „zanurzania się ” w świecie fantazji jest jednym
z motorów napędowych rozwoju sztuki i technologii, a w szczególności sposobów
osiągania wpływu na podmiotowość widza- czytelnika- odbiorcy. Lektura
może mieć duży wpływ na rozwój wyobraźni czytelników, gdyż wzmacnia uwagę,
emocje, empatię czy intuicję, powodując integrację oraz współdziałanie różnych
procesów psychicznych. Wyobraźnia jest zatem nieodzowna w odbiorze tekstów
kultury, w poznawaniu czy doświadczaniu zjawisk artystycznych, estetycznych,
moralnych. Czytanie dzieł literackich, malarskich, teatralnych czy filmowych jest
dzięki wyobraźni procesem dynamicznym i wieloaspektowym. Twórcze odczytywanie
tekstów to również uruchamianie żywej tradycji, której dziedzictwo przestaje być zbiorem pustych form i martwych konwencji, lecz staje się narzędziem
organizującym rozumienie oraz wyobraźnię literacką i historyczną i in. Obecnie
w pracach poświęconych odbiorowi sztuki, szczególnie warunkowanej medialnie,
pisze się o immersji jako nowej formie odbioru, przejawiającej się w procesie
zanurzania albo pochłaniania osoby przez sztukę elektroniczną, świat wirtualny,
świat gry komputerowej lub dzieła sztuki (zwłaszcza cyfrowej).
In the text: Where does the “ship called the imagination” go? About imagination
in Polish language education I focus on imagination, the different meanings
that have been attributed to this concept in tradition and today. Among
other things, I wonder: what is imagination in general? What does it mean to
have imagination? Do we have any influence on imagination? Can it be stimulated
and dispelled? How can we use its potential in education and upbringing?
Stephen Kosslyn and other researchers came to the conclusion that imagination
is an autonomous process with an identified brain location, primarily related to
sensory processing. Proponents of this kind of argumentation deal with views
that deprived the imagination of the right to exist independent of other cognitive
processes. In literature devoted to imagination, the term imagination is often
replaced by operational concepts such as visualization or internal imaging, in
which case the terms visualization or mental images are used to refer to the imagination.
Imagination is the ability to create in the mind in more or less detail any
situations already existing or hypothetical. The produced images can be original,
then we are talking about creative imagination. Managed imagination plays an
important role in education. It is useful for assimilating knowledge that relates to
objects and phenomena that are inaccessible to our direct experience, e.g. history,
biology, geography and other sciences. Contemporary aspiration of man to “immerse
himself” in the world of fantasy is one of the driving forces behind the development
of art and technology, and in particular the ways of achieving influence
on the subjectivity of the viewer-reader-recipient-recipient. Reading can have
a big impact on the development of readers’ imagination, as it strengthens attention,
emotions, empathy or intuition, causing integration and cooperation of various
mental processes. Imagination is therefore indispensable in the reception
of cultural texts, in getting to know or experiencing artistic, aesthetic and moral
phenomena. Reading literary, painting, theatre or film works is a dynamic and
multifaceted process thanks to the imagination. Creative reading of texts is also
the launching of a living tradition, whose legacy ceases to be a collection of empty
forms and dead conventions, but becomes a tool for organizing understanding
and literary and historical imagination, and others. At present, works devoted to
the reception of art, especially media-conditioned art, write about immersion as
a new form of reception, manifested in the process of immersion or absorption
of a person by electronic art, virtual world, world of a computer game or a work
of art (especially digital art).
