Świątynia serbskich zwycięstw i pokus. Przyczynek do wizualnej teologii narodowej

On the map of modern Belgrade, the Temple of Saint Sava is an object with a unique and complex symbolism. Its construction started in the 1930s and is still in progress: so far only the Crypt – the Orthodox church of Saint Prince Lazar – has been completed and richly decorated. This article considers the iconographic representations of Serbian historical figures found there, treating them as an example of the visual theology of the nation – Serbian nation. The aim of the study is to deconstruct self-beliefs about the spiritual condition of the Serbs and the mechanisms of mythologisation of the national past, which determine the perception of the community and its fate. Applying tools taken from semiotics, I analyse and interpret particular categories of iconography, a set of images that creates a socially shared symbolic meaning.

Na mapie współczesnego Belgradu Świątynia Świętego Sawy jest obiektem o wyjątkowej i złożonej symbolice. Jej zapoczątkowana w latach 30. XX wieku budowa trwa nadal, ukończona i bogato ozdobiona jest jedynie Krypta – dolna cerkiew pod wezwaniem świętego księcia Lazara. W tekście rozważam problematykę znajdujących się tam przedstawień ikonograficznych postaci znanych z serbskiej historii, traktując ten przekaz jako przykład wizualnej teologii narodu serbskiego. Zastanawiam się, w jaki sposób przestrzeń sakralna może wyrażać (auto)przekonania Serbskiej Cerkwi Prawosławnej o kondycji duchowej Serbów. Celem artykułu jest dekonstrukcja mechanizmów mitologizacji narodowej przeszłości, która to warunkuje postrzeganie własnych losów poprzez wspólnotę. Za pomocą narzędzi zaczerpniętych z semiotyki dokonuję analizy i interpretacji podzielonej na kategorie ikonografii stanowiącej zbiór obrazów, który może generować społecznie uwspólniony sens symboliczny.