Refleksyjność w wychowaniu. Proces poznawania siebie

Refleksyjność jest cechą każdego człowieka, kompetencją umysłową, zdolnością człowieka do bycia dla siebie zarówno przedmiotem, jak również podmiotem poznania. Jest to rodzaj wewnętrznego dialogu, który przejawia się w konkretnych działaniach podejmowanych przez osobę. To skłonność do refleksji, zastanawiania się, rozważania, analizowania. Człowiek podejmując wysiłek myślenia nabywa zdolności do refleksyjności. Wydaje się, że współczesna edukacja kładzie punkt ciężkości na kształcenie, pomijając aspekty wychowania i samowychowania. A przecież bezrefleksyjne, schematyczne wychowanie niesie z sobą wiele zagrożeń. W procesie wychowania, trwającym przez całe życie człowieka, refleksyjność jest bardzo istotna i konieczna. W związku z tym przedmiotem badań podjętych w niniejszym tekście jest refleksyjność w kontekście procesu wychowania. Dlatego, w aspekcie teoretycznym, zostanie przedstawiona refleksyjność jako kategoria pedagogiczna. Następnie omówione zostaną podstawowe koncepcje refleksyjności przedstawione przez Johna Deweya, Jürgena Habermasa, Davida Kolba i Donalda Schöna. Ukazana będzie również refleksyjność w perspektywie procesu poznawania samego siebie. Tak ujmowana refleksyjność stanowi dla teorii pedagogicznej oraz edukacji istotny punkt odniesienia, bowiem dotyczy kluczowego problemu podmiotu i zachodzącego w nim procesu stawania się.

Reflexivity is a characteristic of every human being, the mental competence and human ability to be both a subject and object of cognition. It is a kind of internal dialogue that manifests itself in the concrete actions undertaken by the person. It is prone to reflection, thinking about something, analysis. Man, when he makes the effort to think, acquires the ability to reflect. It seems that modern education puts the focus on education aside from aspects of upbringing and self-education and yet an unreflective, schematic education brings with it many risks. In the process of upbringing, which lasts throughout human life, reflection is very important and necessary. Consequently, the subject of research of this paper is reflection in the context of the process of education. Therefore, in the theoretical aspect, reflections will be presented as a pedagogical category. Then we will discuss the basic concepts of reflexivity presented by John Dewey, Jürgen Habermas, David Kolb and Donald Schön. It will also show reflexivity from the perspective of the process of self-knowledge. Such reflectivity is a crucial point for pedagogical theory and education as it deals with the key problem of the subject and the process of becoming involved in it.