Dostępność geograficzna i rozmieszczenie w przestrzeni ośrodków POZ w Krakowie

Aby optymalizować wykorzystanie zasobów służby zdrowia w populacji, teoretycznie pożądane jest równomierne rozmieszczenie ośrodków POZ. Celem badania jest określenie zróżnicowania przestrzennego dostępności geograficznej ośrodków POZ w Krakowie. Opieka podstawowa pełni zasadniczą rolę w poprawianiu i utrzymywaniu stanu zdrowia populacji. Dostępność do POZ w Krakowie nie była jeszcze nigdy badana. Chociaż wydaje się być satysfakcjonująca dla większości mieszkańców, została postawiona hipoteza, że istnieją znaczące różnice lokalne w dostępności do ośrodków POZ w Krakowie. Wykorzystano dane dotyczące rozmieszczenia przychodni POZ na podstawie bazy z NFZ na rok 2012. Analizowano bazę PESEL dla mieszkańców Krakowa (745 210 os.), przypisując poszczególne numery PESEL do punktów adresowych. Dystans pieszy wyznaczano poprzez obliczenie odległości euklidesowej. Obliczenia wykonywano wykorzystując program Esri ArcGIS 10.0, nakładkę Network Analyst. Średnia odległość od najbliższego POZ była dla większości mieszkańców Krakowa (89,43%) mniejsza niż 1 km. Zaobserwowano pewną zmienność lokalną w dostępności do POZ. W 4 dzielnicach powyżej 30% mieszkańców mieszka w średniej odległości większej niż 1 km od najbliższego POZ. W 5 dzielnicach 100% mieszkańców mieszka w odległości < 1 km od przychodni. W warunkach wolnego rynku rozproszenie POZ jest stosunkowo równomierne i nawiązuje do układu osadniczego. Dostępność geograficzna ośrodków POZ dla mieszkańców Krakowa jest dobra. Wyniki badań mogą stanowić podstawę optymalizacji dostępności POZ.

The aim of the paper is to use a geographical information systems (GIS) approach to demonstrate the extent to which different areas in Kraków vary in their spatial access to general practice. Primary health care plays an essential role in improving and maintaining the health of population. The equity of access to GP has never been examined in Kraków. Although it seems to be satisfactory for most citizens, we hypothesized that there are significant local variations in the primary careaccessibility in the city. Data on primary care resources was obtained from National Health Fund (2012 r.). Data concerning Kraków population (745 210 citizens) was based on the PESEL database, which is unique Polish Common Electronic System for Registration of the Population. For the needs of analysis, PESEL was linked to personal postal addresses. The foot distance was calculated as a Euclidean distance using the Network Analyst extension of Esri ArcGIS 10.0. We confirmed that the average walking distance was, for most of the citizens (89.43%), less than 1 km and therefore the access to GP was good. We demonstrated that there weresome local variations in spatial accessibility. In four districts, more than 30% of 89 the citizens live 1 km or more from the nearest primary health care centre. In five districts, 100% of the population live within 1 km from the clinic. In the free market conditions, the distribution of primary care resources is relatively uniform and refers to the settlement system. The accessibility to the general practice is good. This study can be also used to optimise the distribution of primary care resources.