Current Polish tax law was shaped by: – the reform of Polish tax system that began in 1989 in relation to economic changes that occurred in Poland – harmonisation of Polish tax law with European Union Law in terms of direct and indirect taxes. In many discussion and articles tax system is identified solely with taxes, whereas tax system comprises also of tax ordinance and other regulations, which are discussed in the final part of this article. Tax has the institutional, economic and legal aspect. Institutional aspect of taxes is connected to answering the question of how basic tax matters concerning fiscal burdens should be regulated. The fact that currently it is insufficient for the justification of taxation to rest solely on sovereignty of state and that is has become necessary to justify existing and planned expenses, lead to conclusion that they should be regulated by the constitution. Awareness of this state of affairs is high enough that in majority of constitutions in the world it has become the norm. from this perspective, constitutional principles quaranteeing the rule of law particular significance. These principles are: prohibition on retroactive laws, vacatio legis, the legal certainty in the state of law, equality. The consequence of the two first principles is that there should be no new enactments in tax law during the tax year, especially the ones that worsen the legal and economic situation of the taxpayer. It has a great significance under the market economy because arbitrariness in enacting tax legislation has a destructive effect on business. The principle of compliance with the law essentially comes down to the rule that no taxation may be introduced other than by the statute, whereas the principle of equality means identical tax rules for all subjects. The economic aspect concerns, generally speaking, the construction of the taxpayer. Imposition of any fiscal burden may result in a change of resource allocation in the economy. Thus the main problem is to propose such taxes that would not cause maximization of the lost potential profits from aborted production activities and hence economic stagnation, whilst meeting the financial needs of particular budgets. In the legal aspects, particular attention is paid to the fact that there are certain constant features that differentiate tax from other public imposts. These features are: nonequivalence, mandatoriness, monetary character, monetary character, universality and non-refundability.
Na obecny kształt polskiego prawa podatkowego wpłynęły: – reforma polskiego systemu zapoczątkowana w 1989 roku, w związku ze zmianami gospodarczymi dokonanymi w Polsce, – proces harmonizacji polskiego prawa podatkowego z prawem UE w zakresie podatków pośrednich i bezpośrednich. Podatek ma swój aspekt ustrojowy, ekonomiczny i prawny. Aspekt ustrojowy wiąże się z odpowiedzią na pytanie, w jaki sposób powinny być regulowane podstawowe kwestie dotyczące obciążeń fiskalnych. Fakt, iż współcześnie dla uzasadnienia opodatkowania nie wystarczy już sama idea suwerenności państwa i konieczne stało się usprawiedliwienie istniejących i planowanych wydatków, skłania do wysunięcia tezy, iż powinny być one objęte konstytucją. Świadomość tego stany rzeczy jest na tyle wysoka, że w większości konstytucji na świecie stała się normą. Przy takim podejściu szczególnego znaczenia nabierają zasady konstytucyjne, gwarantujące praworządność podatkową. Zasady te, to: niedziałanie prawa wstecz, vacatio legis, zaufanie do prawa i państwa, zgodność z prawem i równość. Konsekwencją stosowania dwóch pierwszych zasad powinien być zakaz wprowadzania zmian w prawie podatkowym w czasie trwania roku podatkowego. Przede wszystkim chodzi o te zmiany, które pogarszają sytuację prawną i ekonomiczną podatnika. W warunkach gospodarki rynkowej ma to ogromne znaczenie, gdyż dowolność w stanowieniu podatków wpływa destrukcyjnie na działalność gospodarczą. Zasada zgodności opodatkowania z prawem sprowadza się do tego, że nie może być ono nakładane inaczej niż ustawą, zaś zasada równości oznacza jednakowe reguły podatkowe wobec wszystkich podmiotów. Aspekt ekonomiczny dotyczy, najogólniej mówiąc, konstrukcji podatku. Ustanowienie każdego obciążenia fiskalnego może spowodować zmianę alokacji zasobów w gospodarce. Podstawowym problemem jest zatem zaproponowanie takich podatków, które zaspokajając potrzeby finansowe właściwych budżetów – nie powodowałyby jednocześnie maksymalizacji utraconego potencjalnego dochodu z zaniechanej działalności produkcyjnej, a co za tym idzie stagnacji gospodarczej. W aspekcie prawnym zwraca się uwagę na to, że istnieją pewne stałe cechy, które odróżniają podatek od innych danin publicznych. Cechami tymi są: przymusowość, nieekwiwalentność, pieniężny charakter świadczenia, powszechność i bezzwrotność.
