The unfinished restructuring of the coal industry in Poland.

Poland’s energy security depends on coal and this will not change in the nearest future (at least until 2030). However, because of technological development, growing popularity of other energy carriers and international factors (incl. prices, EU’s climate and energy policy), coal’s significance will diminish. This makes it even more pertinent to reform the uncompetitive coal industry in Poland whose situation is exacerbating. Especially that, despite many attempts made after 1989, the coal industry in Poland has never been fully restructured.

Bezpieczeństwo energetyczne Polski opiera się na węglu i stan ten nie zmieni się co najmniej w średnim okresie (perspektywa 2030). Ze względu na postępujące procesy modernizacyjne, tendencje do wykorzystywania innych nośników energii oraz uwarunkowania międzynarodowe, znaczenie węgla w energetyce będzie się jednak zmniejszać. Tym bardziej niezbędne jest wprowadzenie działań naprawczych w niekonkurencyjnym sektorze węgla w Polsce, którego sytuacja jest coraz trudniejsza. Tymczasem po 1989 r., pomimo licznych prób, nie udało się w pełni zrestrukturyzować branży górniczej w Polsce. Niekorzystną sytuację sektora węglowego w Polsce pogarszają zarówno czynniki egzogeniczne (zewnętrzne, międzynarodowe), jak i endogeniczne (wewnętrzne, krajowe). Do najważniejszych determinantów egzogenicznych należy zaliczyć: politykę energetyczno-klimatyczną Unii Europejskiej, wraz z systemem EU ETS oraz poziom cen węgla (energetycznego) na rynkach międzynarodowych. Wydaje się jednak, że to determinanty endogeniczne mają kluczowy wpływ na sytuację sektora węglowego w Polsce. Do najważniejszych z nich zaliczają się m.in.: brak spójnej polityki energetycznej państwa, brak woli politycznej i akceptacji społecznej do wdrożenia planów naprawczych, niedoinwestowanie; brak szczegółowej wiedzy nt. potrzeb inwestycyjnych oraz ich opłacalności, nieoptymalna struktura kapitałowa przedsiębiorstw górniczych, nieoptymalne regulowanie pracy górników oraz ich nadmierne przywileje, nadmierne uzwiązkowienie przedsiębiorstw górniczych oraz znaczne przywileje związków zawodowych, złe zarządzanie spółkami węglowymi i nieoptymalne funkcjonowanie kopalni, czy też procesy ograniczające zapotrzebowanie na węgiel. Co istotne, nawet 49% kosztów wydobycia w sektorze węglowym stanowią płace, a w 2014 r. na samej sprzedaży węgla poniesiono stratę na poziomie 2,278 mld PLN. Choć pewne inicjatywy i decyzje były podejmowane wielokrotnie, to często charakteryzowały się ograniczoną skutecznością. Reforma branży węglowej powinna być kompleksowym procesem naprawczym odnoszącym się do działań realizowanych na kilku poziomach 1) politycznym i społecznym (strategiczny), oraz 2) zarządzania spółkami węglowymi (operacyjny). Restrukturyzacja sektora węglowego w Polsce, aby była skuteczna, wymaga zaangażowania wszystkich lub przynajmniej większości elementów, zarówno na poziomie politycznym, społecznym, czy też funkcjonowania spółek węglowych w Polsce.