Zadłużenie zewnętrzne Polski i koszty jego obsługi: determinanty, zagrożenia, perspektywy

W XXI wieku Polska rozwijała się dość szybko, między innymi dzięki importowi kapitału w postaci inwestycji bezpośrednich oraz pożyczek zaciąganych na międzynarodowych rynkach finansowych. W rezultacie stała się krajem dłużniczym ze stosunkowo dużymi zewnętrznymi zobowiązaniami, a także z relatywnie dużą ujemną międzynarodową pozycją netto. Jest to istotne ograniczenie dla polityki gospodarczej kraju, gdyż duże zagraniczne zobowiązania (pasywa) stanowią swoistą „bazę finansową”, na podstawie której – w pewnych okolicznościach – może rozwinąć się kryzys płatniczy w stosunkach z zagranicą. W artykule przeanalizowano wpływ, jaki poszczególne pozycje międzynarodowej pozycji inwestycyjnej mogą mieć teoretycznie na sytuację płatniczą kraju. Przedstawiono także sytuację płatniczą, która wystąpiła w Polsce w drugiej połowie 2015 roku po wyborach prezydenckich i parlamentarnych, w związku z zapowiadanymi zmianami w polityce gospodarczej. Kilka charakterystycznych oznak (znaczny spadek kursu złotego, obniżenie poziomu oficjalnych rezerw, wzrost kosztów zagranicznych pożyczek, obniżenie ratingu), wskazywało, że w oczach zagranicznych inwestorów Polska znalazła się wtedy „na cenzurowanym” i jeżeli następnie wystąpią kumulujące się, istotne błędy w polityce gospodarczej, to grozi jej kryzys płatniczy. Kryzys płatniczy nie jest więc jednak nieuchronny, niemniej wydaje się, że Polska wyczerpała już potencjał finansowania rozwoju zagranicznymi inwestycjami oraz pożyczkami i powinna zwiększyć swoją stopę oszczędzania, jeżeli chce utrzymać odpowiednio wysoką dynamikę wzrostu PKB.

In the last decades, Poland has been developing quite quickly, inter alia, owing to import of capital in the form of direct investments and loans drawn in international financial markets. In result, it has become a debtor nation with relatively high external liabilities and with a relatively big negative international net position. This is a considerable limitation for the country’s economic policy as big foreign accounts payable (liabilities) are a peculiar ‘financial base’ based on which - in certain circumstances - there may be evolved a balance of payments crisis in relationships with foreign countries. In his article, the author analysed the impact which may theoretically be exerted by individual items of the international investment position on the country’s payment situation. He also presented the payment situation, which took place in Poland in the second half of 2015, aft er the presidential and parliamentary elections, in connection with the announced changes in the economic policy. A few characteristic symptoms (a signifi cant decline of the zloty exchange rate, official reserve level reduction, growth of costs of foreign loans or downgrade) indicated that as perceived by foreign investors Poland was then on the carpet and, if next there occurred cumulative signifi cant errors in the economic policy, it would have been endangered by the balance of payments crisis. Therefore, however, the balance of payments crisis is not unavoidable, nevertheless it seems that Poland has already exhausted its potential to finance the development with foreign investments and loans, and it should increase its rate of saving if it wants to retain the high dynamics of GDP growth.