Location of Services as the Basis for Recognising Sub-Regional Centres in Poland and their Hierarchy

Sub-regional centres are defined as towns, in which there are concentrated the types of services that in Poland may exist in several towns of the voivodeship, but not in every capital of poviat (county). The services have always had a tendency to concentrate, creating service centres of different levels in hierarchical settlement network. The objectives of the present research were: (1) definition of services typical of the sub-regional level; (2) recognition of the concentration of these services, the centres created by them and their distribution, and (3) verification to which extent the regularity relate to the concentration of services in hierarchical centres at the sub-regional level in Poland. Presented study includes only centres apart metropolitan areas and apart capital of voivodeships. Typical services defining sub-regional centres were: courts of second instance, multi-specialised hospitals, universities and multiplexes. The diversity of centres was analysed with the use of the classification method and their distribution – by cartographic analysis methods. The research was a continuation of research from 2015. Taking into account more recent data and a wider range of services, it identified 23 sub-regional complete centres and 46 incomplete ones, in which sets of services create different combinations, with two dominant ones. The regularity relating to the concentration of services was stated. The location of centres is uneven, probably due to the diversity of population density

Ośrodki podregionalne definiowane są jako miasta, w których skoncentrowane są takie usługi, które w Polsce mogą występować w kilku miastach województwa, ale nie w każdym mieście powiatowym. Usługi zawsze miały tendencję do koncentracji, tworząc ośrodki różnych poziomów w hierarchicznej sieci osadniczej. Celem prezentowanych badań było: (1) określenie usług typowych dla poziomu podregionalnego; (2) rozpoznanie koncentracji tych usług, tworzonych przez nie ośrodków i ich rozmieszczenia oraz (3) ocena, w jakim stopniu występują prawidłowości hierarchicznego modelu lokalizacji usług na poziomie podregionalnym w Polsce. Takie usługi w Polsce, poza obszarami metropolitalnymi i miastami wojewódzkimi, były przedmiotem badań. Za usługi typowe, definiujące ośrodki podregionalne, uznano: sądy okręgowe, szpitale wielospecjalistyczne, wyższe uczelnie i kina multipleksowe. Zbadano metodą klasyfikacji zróżnicowanie ośrodków, a poprzez analizę kartograficzną – ich rozmieszczenie. Badania, będące kontynuacją badań z 2015 roku, uwzględniające aktualniejsze dane i szerszy zakres usług, wykazały 23 ośrodki podregionalne pełne i 47 niepełnych, w których zestawy usług tworzą różne kombinacje, z dwoma dominującymi. Jako prawidłowość stwierdzono dużą koncentrację usług. Rozmieszczenie ośrodków jest nierównomierne, prawdopodobnie z powodu zróżnicowania gęstości zaludnienia.