Obowiązek „celibatu wstrzemięźliwości” duchownych w Kościele starożytnym według przepisów prawa kościelnego i prawa rzymskiego (IV - V wiek)

W Kościele starożytnym nie znano celibatu w sensie obowiązku zachowania bezżeństwa przez wyższych duchownych. Udzielano święceń mężczyznom żonatym, jak i dobrowolnie żyjącym w bezżeństwie. Istniała jednak praktyka zachowania całkowitej wstrzemięźliwości przez diakonów, prezbiterów i biskupów, po przyjęciu święceń. Do IV w. nie było norm prawa stanowionego przez Kościół na ten temat, co wynikało z surowych przepisów prawa rzymskiego, które wymierzone było w celibatariuszy. Chodziło o to, aby nie dawać pretekstu do prześladowania chrześcijan. Dopiero wprowadzenie przez Konstantyna Wielkiego w IV w. nowych zasad polityki religijnej zmieniło sytuację. Synod w Elwirze wprowadził najstarsze, stanowione prawo partykularne, dotyczące celibatu wstrzemięźliwości. Kolejne synody nakazywały duchownym wstrzemięźliwość, ze względu na pełnioną służbę Bożą, a za jej niezachowanie wprowadziły kary, w postaci utraty urzędu kościelnego. Synody zabraniały udzielania święceń mężczyznom drugi raz żonatym oraz tzw. małżeństw duchowych kleru z synezaktami. Sobór Nicejski I wprowadził prawo dla całego Kościoła. Nie tylko nakazał duchownym życie w doskonałej wstrzemięźliwości, ale też zakazał duchownym żonatym, zamieszkania z prawowitą żoną. Papieże z IV i V w., wydawali dekretały, nakazując duchownym zachowanie celibatu wstrzemięźliwości, a uzasadniali to sprawowaniem kultu Bożego. Również prawo rzymskie usankcjonowało istniejący w Kościele celibat wstrzemięźliwości.

In the ancient Church, celibacy was not known in the sense of the obligation of higher clergy to maintain celibacy. Married men as well as voluntarily unmarried men were ordained. There was, however, a practice of complete continence by deacons, presbyters and bishops after they had been ordained. Until the 4th century, there were no norms of law established by the Church on this issue, which resulted from the strict provisions of Roman law, which was aimed at celibates. The point was not to give an excuse to persecute Christians. Only the introduction of new rules of religious policy by Constantine the Great in the 4th century changed the situation. The Synod of Elvira introduced the oldest, established particular law concerning celibacy of continence. Successive synods ordered the clergy to exercise continence due to their service performed to God, and for failing to do so [exercise continence], they were punished by losing their church office. The synod forbade ordaining men who were married a second time, and the so-called spiritual marriages of the clergy with syneisacts. The First Council of Nicaea introduced a law for the whole Church. It not only ordered clergymen to live in a perfect continence, but it also forbade married clergymen from living with their lawful wife. Popes from the 4th and 5th centuries issued decretals ordering the clergy to maintain celibacy of continence, and they justified this by the worship of God. Also Roman state law sanctioned the celibacy of continence existing in the Church.