Nasze było dla nas bezcenne… OCHRONA DÓBR KULTURY W DZIAŁALNOŚCI POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO 1939–1945

The paper presents various forms of Polish underground structures, known as the Polish Underground State, during WWII. Their activities were connected with the preservation of Polish tangible cultural heritage and within the context of intangible values associated with it. The paper describes the underground structures whose activity was focused on securing Polish archival, museum and library collections, public and private, against the restrictive politicies of the German occupying forces (the so-called Kulturpolitik, the system of occupational law which was violated the rules of international law). It also describes circles and individuals who were involved in this activity. The final part of the article draws specific attention to the destruction of the capital city, Warsaw, while mentioning the activities undertaken by the Polish underground against this background with a view to the future, as they worked to save the nation’s tangible heritage (which was being quite literally destroyed) with the intention of reconstructing it after the war’s end. The Royal Castle in Warsaw is presented as a symbolic example of this motivation.

Artykuł prezentuje różne formy działalności polskich struktur konspiracyjnych w okresie II wojny światowej, określanych mianem Polskiego Państwa Podziemnego. Działania te dotyczyły problemów ochrony dóbr kultury materialnej a zarazem związanego z nią kontekstu wartości niematerialnych. Artykuł charakteryzuje struktury konspiracyjne, których aktywność była skoncentrowana na zabezpieczaniu przed restrykcyjną polityką niemieckiego okupanta (tzw. Kulturpolitik, system okupacyjnego prawa, sprzeczny z normami prawa międzynarodowego) polskich zbiorów archiwalnych, muzealnych i bibliotecznych, kolekcji prywatnych, opisując również zaangażowane w nią środowiska i indywidualności. W części finalnej artykuł zwraca szczególną uwagę na doświadczenie destrukcji stołecznego miasta Warszawy, wskazując zarazem na podejmowane w jej tle przez polskie środowiska konspiracyjne działania o charakterze perspektywicznym, służące ratowaniu niszczonego, w najdosłowniejszym rozumieniu, dziedzictwa materialnego, z intencją jego odbudowy po zakończeniu wojny. Jako symboliczny przykład tej motywacji zaprezentowany zostaje Zamek Królewski w Warszawie.