Transformation of Family Farming in the Second Decade of the 21st Century

Celem artykułu jest ustalenie przebiegu transformacji rolnictwa rodzinnego w Polsce w ostatnich latach w aspekcie modelu industrialnego oraz wyzwań związanych z jego zrównoważeniem. Do realizacji tego celu posłużyły wyniki powszechnych spisów rolnych z lat 2010 i 2020, inne dane statystyki publicznej oraz literatura przedmiotu. Uwagę – poza ogólną charakterystyką transformacji – skupiono na zmianach nakładów pracy, produktywności zasobów oraz dochodach gospodarstw domowych użytkowników indywidualnych gospodarstw rolnych. Analiza wykazała, że rozwój rolnictwa w zasadzie nie odbiega od ogólnego modelu transformacji industrialnej, obejmującej procesy: komercjalizacji, intensyfikacji, koncentracji i specjalizacji. Pojawiają się jednak nowe wyzwania, zwłaszcza konieczne przestawianie rolnictwa na tory ku zrównoważeniu oraz uwarunkowania – demograficzne, środowiskowe i ekonomiczne – które wymagają istotnych korekt w transformacji rolnictwa. Potrzebna jest znacząca ingerencja instytucji politycznych, zwłaszcza w kreowanie innowacji proekologicznych, oraz tworzenie warunków do wykorzystania nowych możliwości pozyskiwania dochodów, co wymaga także nasilenia współdziałania samych rolników. Wskazane jest również poszerzenie zakresu doradztwa rolniczego – wyjście poza sferę korzystania ze środków publicznych i konwencjonalną ekonomikę gospodarstw rolnych.

The aim of the article is to determine the course of transformation of family farming in Poland in recent years in terms of the industrial model and challenges related to its sustainability. The results of the 2010 and 2020 agricultural censuses, other public statistics data, and the literature on the subject were used to achieve this goal. Apart from the general characteristics of the transformation, the focus was on changes in labor inputs, resource productivity, and household income of individual farm users. The analysis showed that the development of agriculture does not differ from the general model of industrial transformation, including the following processes: commercialization, intensification, concentration, and specialization. However, new challenges are emerging, especially the need for putting agriculture on a sustainable track and the demographic, environmental, and economic conditions that require significant adjustments in the transformation of agriculture. Significant intervention by political institutions is needed, especially in creating eco-innovations and conditions for the use of new income opportunities, which also requires intensifying the cooperation of farmers themselves. It is also advisable to extend the scope of agricultural advisory services, going beyond the sphere of using public funds and conventional economics of farms.