MUZEA A ORGANIZACJE POZARZĄDOWE (WYBRANE ASPEKTY PRAWNE)

Both museums and non-governmental organisations are non-profit organisations. This suggests we should consider the relationship between them in terms of laws regulating museums and non-governmental organisations (Acts of law: on Museums, on Public Benefit and Volunteer Work, on Foundations and Law on Associations). Non-governmental organisations, including foundations and associations, may, as entities endowed with legal personality, set up museums. Museums of non-governmental organisations are organisational entities having no legal personality, thus rights and obligations resulting from running those museums are the rights and obligations of the non-governmental organisations as their founders. Among others this concerns the property of museum objects vested in foundations and associations running their own museums, as well as obligations related to protecting and evidencing museum collections. The Act of Law on Museums takes into account the particular status of museums without legal personality, including museums of non-governmental organisations, e.g. in view of their regulations to which the provisions of the statutes of museums are applicable. Apart from setting up museums, non-governmental organisations may engage in museum activity through cooperating with museums set up by other entities, in particular with state and local government museums. Cooperation in this field generally related to those foundations and associations which among their statutory aims have tasks related to the area culture and national heritage, in particular with the protection of monuments and the development of museology. In particular, foundations may be established by persons interested in running an activity for public benefit in order to financially support museology or particular museums, whereas, associations may be created to gather people of common interests and needs, including people of given professions, related to the museum’s activity or enthusiasts for given towns or regions to which given museums, e.g. regional ones are devoted.

Muzea i organizacje pozarządowe łączy niezarobkowy charakter ich działalności. Daje to podstawy do rozważania wzajemnych relacji między nimi. Można je rozpatrywać w kontekście przepisów regulujących muzea i organizacje pozarządowe (przepisy ustaw: o muzeach, o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, o fundacjach oraz Prawa o stowarzyszeniach). Organizacje pozarządowe, w tym fundacje i stowarzyszenia, mogą jako podmioty wyposażone w osobowość prawną tworzyć muzea. Muzea organizacji pozarządowych są jednostkami organizacyjnymi pozbawionymi odrębnej podmiotowości prawnej, wobec czego prawa i obowiązki, związane z prowadzeniem tych muzeów, są prawami i obowiązkami organizacji pozarządowych jako ich założycieli. Dotyczy to m.in. własności muzealiów, przysługującej fundacjom i stowarzyszeniom, prowadzącym własne muzea oraz obowiązków związanych z ochroną i ewidencjonowaniem zbiorów muzealnych. Ustawa o muzeach uwzględnia szczególny status muzeów nieposiadających osobowości prawnej, w tym muzeów organizacji pozarządowym, np. w aspekcie regulaminów tych muzeów, do których stosuje się odpowiednio przepisy o statutach muzeów. Poza tworzeniem muzeów organizacje pozarządowe mogą angażować się w działalność muzealną poprzez współpracę z muzeami, tworzonymi przez inne podmioty, w szczególności z muzeami państwowymi i samorządowymi. Współdziałanie w tym muzealnym zakresie dotyczy zasadniczo tych fundacji i stowarzyszeń, które w zakresie swoich celów statutowych mają realizację zadań związanych ze sferą kultury i dziedzictwa narodowego, w tym zwłaszcza z ochroną zabytków lub rozwojem muzealnictwa. W szczególności fundacje mogą być tworzone przez osoby zainteresowane prowadzeniem działalności pożytku publicznego w celu finansowego wspierania muzealnictwa lub określonych muzeów. Stowarzyszenia mogą zaś powstawać w celu grupowania osób o wspólnych zainteresowaniach i potrzebach, w tym osób wykonujących określone zawody, związane z działalnością muzeów albo osób będących miłośnikami określonych miejscowości lub regionów, którym poświęcone są konkretne muzea, np. regionalne.