GRANICE PARTYCYPACJI W MUZEUM?

Over the last dozen years or so, museums all over the world have changed dynamically in terms of their attitude towards their audience. Their attention is centred more and more around the viewers, and their needs have become the management’s priority. The word “viewer” no longer means the guest of a museum. The visitor becomes a participant in the museum’s activity, and even its co-creator. In Great Britain, projects based on the idea of the audience co-creating the museum programme are being conducted, for example the Tate Gallery, which has been running the Young Tate programme (later the Tate Collective) for young audiences since the mid-1990s. In the USA, the idea of participation in museums has been popularised by Nina Simon whose participation helped the Museum of Art and History in Santa Cruz. In Poland, practices involving visitors have successfully been used, for example, by the Museum of Art in Łódź, and on an unprecedented scale – the National Museum in Warsaw in their “Anything Goes” project curated by children. However, we know that not everything goes in a museum, and that each participatory action – irrespective of the flexibility of the scenario – needs to be kept in line. The aim of this article is to identify the significance of museum participation as defined by people who run museums, and to reflect upon the limits to the freedom of participants in a museum programme. The methodology comprises a comparative analysis of a selection of participatory actions chosen by various museums, as well as a survey carried out among those who run museums.

Na przestrzeni minionych kilkunastu lat w muzeach na całym świecie obserwujemy dynamiczne zmiany w zakresie podejścia do muzealnej publiczności. W centrum zainteresowania coraz większej liczby muzeów staje widz, a spełnianie jego oczekiwań i potrzeb staje się priorytetem kadry zarządzającej. Słowo „widz” często przestaje też znaczyć tylko muzealnego gościa. Odwiedzający muzeum staje się bowiem uczestnikiem muzealnych aktywności, a nawet ich współtwórcą. W Wielkiej Brytanii projekty oparte na idei współtworzenia programu muzealnego przez publiczność realizowane są np. przez Galerię Tate, która od połowy lat 90. XX w. prowadzi program Young Tate (później Tate Collective) dla młodych odbiorców. W StanachZjednoczonych partycypację w muzeach propaguje Nina Simon, która w działalności partycypacyjnej znalazła ratunek dla Muzeum Sztuki i Historii w Santa Cruz. W Polsce po praktyki angażujące odbiorców z sukcesem sięga np. Muzeum Sztuki w Łodzi, a ostatnio na nieporównywalną dotąd skalę – Muzeum Narodowe w Warszawie w projekcie wystawy „W muzeum wszystko wolno”, której kuratorami były dzieci. Wiadomo jednak, że w muzeum nie wszystko jest dozwolone, a każda praktyka partycypacyjna – niezależnie od elastyczności scenariusza – zawsze musi pozostać w jego ryzach. Celem artykułu jest identyfikacja znaczeń przypisywanych muzealnej partycypacji przez osoby kierując muzeami oraz refleksja nad granicami wolności osób uczestniczących w muzealnym programie. Metodologia obejmie analizę porównawczą wybranych praktyk partycypacyjnych realizowanych przez muzea oraz ankietę przeprowadzoną wśród osób zarządzających muzeami.