„Bycie obywatelem” w wypowiedziach pokolenia 20 plus i ich fenomenograficzna rekonstrukcja

Celem niniejszego tekstu jest pokazanie, w jaki sposób studenci, należący do pokolenia 20 plus – czyli urodzeni i wychowani po 1989 roku w Polsce – rozumieją sens obywatelskości. Na podstawie prostego zabiegu – sprowadzającego się do zebrania otwartych wypowiedzi na temat tego, czym według ciebie jest bycie obywatelem, i ich fenomenograficznej analizy – autorka pokazuje dwie domeny obywatelskości, które rządzą ich opisem. Pierwsza to bycie obywatelem jako bycie intelektualnie i działaniowo zaangażowanym podmiotem z silnie wyeksponowanym pierwiastkiem „ja”, ale opisywanym za pomocą konstrukcji nieobywatela, czyli kogoś, kto nie tylko nie działa w sferze publicznej, ale łatwo poddaje się manipulacji. Druga to postać zakorzenionego w tradycji i historii narodu obywatela, którego istota bycia wynika z tego, że został „dobrze wychowany” albo „dobrze wykształcony”. Każdy z tych typów zakorzeniony jest w instrumentalnie traktowanej edukacji obywatelskiej, która redukuje rozumienie demokracji do sprawowania władzy przez większość, a nie uczy respektowania słabszego.

The aim of this text is to demonstrate how students over twenty (born and raised in Poland after 1989) conceptualize citizenship. The author argues for two domains of citizenship based on the collection and phenomenographic analyses of open narratives on what it means for the respondents to be citizens. The first domain describes the citizen as an intellectually engaged and task-oriented agent with a strong “ego” but in fact as a “non-citizen”, a construct described as somebody inactive civically and prone to manipulation. The second domain describes the national rooted in his/her tradition and history, whose civic identity is about “proper” upbringing and education. Both types are rooted in instrumental civic education which reduces the concept of democracy to the rule of majority rather than teaching respect for the weaker.