Podmiot w neoliberalizmie – kilka refleksji krytycznych

W niniejszym artykule autor prezentuje problematykę podmiotowości w warunkach kultury neoliberalnej w krytycznym ujęciu. Bada w nim zależności między neoliberalizmem a wytwarzaniem określonych typów podmiotowości. Użytecznym narzędziem w podejmowanej analizie jest koncepcja dwóch racjonalności opisanych przez Roberta Kwaśnicę: instrumentalnej i emancypacyjnej. Wytwarzanie określonych racjonalności odzwierciedla się w odmiennym nastawieniu do siebie, innych ludzi a także w stosunku do perspektyw edukacyjnych. Autor konstatuje, że edukacja często służy polepszaniu sytuacji na rynku pracy, konkurowaniu z innymi jednostkami, co myślenie o niej lokuje w perspekperspektywie racjonalności instrumentalnej. Zatem jedną z kluczowych funkcji dyskursu neoliberalnego jest budowanie określonej tożsamości jednostki, co odsłania jego walor edukacyjny.

In this article the author presents the problem of subjectivity in terms of neoliberal culture from a critical perspective. The author explores relation between neoliberalism and production of certain types of subjectivity. A useful tool undertaken in this analysis is Robert Kwaśnica’s concept of two rationalities: instrumental and emancipatory. Production of certain rationalities is reflected in the varying attitudes to themselves, other people and also in relation to the educational prospects. The author concludes that education often serves for improving situation on the labor market and competing with other units. This way of thinking is located in the perspective of instrumental rationality. It turns out that one of the key features of the neoliberal discourse is therefore building a specific identity of the individual, which reveals its educational value.