Społeczne oblicze rewitalizacji obszarów wiejskich. Wdrażanie programu "Odnowa wsi" w województwie łódzkim – założenia badań socjologicznych

Pobudzanie aktywności społeczności lokalnych, stymulowanie współdziałania na rzecz rozwoju, z zachowaniem tożsamości społecznej, dziedzictwa kulturowego i walorów przyrodniczych to zasadnicze elementy procesu odnowy wsi, skierowanego na podnoszenie standardów jakości życia. Realizacja programu rewitalizacji obszarów wiejskich w Polsce w ramach działania 2.3 „Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego” SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” w latach 2004-2006 wywołuje krytykę i dyskusję naukowców, polityków, działaczy społecznych, praktyków samorządowych. Toczy się ona wokół pytania: Czy proces odnowy wsi w Polsce przebiega zgodnie z zasadami i według wzorców stosowanych w krajach europejskich czy jest to tylko nowa formuła modernizacji wsi za pomocą funduszy europejskich? Autorki włączają się w tę dyskusję, a w drugiej części artykułu prezentują założenia socjologicznych badań własnych. Ich celem jest analiza istoty rewitalizacji obszarów wiejskich województwa łódzkiego i odpowiedź na pytania: Jakie działania dominują w procesie realizacji projektu: związane z modernizacją rolnictwa i wsi, czy z kompleksową rewitalizacją, usuwaniem barier i nadrabianiem zapóźnień cywilizacyjnych w infrastrukturze, zabudowie, czy związane z tworzeniem kapitału społecznego, wzmacnianiem podmiotowości społeczności? Czy proces odnowy wsi na tym terenie ma i w jakim zakresie to „oblicze społeczne”? Przypuszczamy, że programy odnowy wsi w województwie łódzkim dotyczą raczej rewitalizacji „materii” niż „duchowości”.

Essential elements of the process of rural renovation programme are: stimulating activity of local communities, cooperation for development, while preserving social identity, cultural heritage and natural environment. Implementing a rural revival programme in Poland: Sectoral Operational Programme “The Restructuring and Modernisation of the Food Sector and the Development of Rural Areas in 2004-2006” (action 2.3 “Rural renovation and protection and preservation of cultural heritage”) evokes criticism. A wide discussion is carried amongst researchers, politicians, social activists, and local government practitioners. The main question remains: “is rural renovation process in Poland conducted in accordance with the rules in European countries or it is only a new formula of rural modernisation with the use of European funds?” The authors are joining the discussion and in the second part of the article they are presenting the assumption of sociological research. The aim of the analysis is to grasp the essence of revitalization of rural areas located in Łódzkie voivodeship, and analyse the question of specificity of rural Revival Programmes. What is the scope and manner of use of local capital? If so, are the results obtained from implementing a rural revival programme in 2004-2006 within the scope of sustainable development? What activities are predominant in the process of project implementation? Is it rural modernisation, revitalization of the rural areas, barrier removal and change in Infrastructure, or creation of social capital and subjectivity of the local community? Has the process of rural renovation in Łódzkie voivodeship got the so called “social face” and if so, to what extent? The major assumption is that rural renovation programme in Łódzkie voivodeship relates more to revitalization material aspects than “spirituality”.