Polimorfizm białek gliadynowych i gluteninowych a zmienność cech technologicznych u mieszańców orkiszu i pszenicy zwyczajnej

Czterdzieści osiem linii mieszańcowych orkiszu i pszenicy zwyczajnej (Oberkummler Rotkorn × LAD 480) analizowano pod kątem zróżnicowania białek zapasowych (gliadyn i glutenin wysokocząsteczkowych [HMW]) oraz ważniejszych cech jakościowych: liczby sedymentacji, procentowej zawartości białka ogółem, zawartości glutenu, a także właściwości reologicznych określonych na podstawie analizy farinograficznej i ekstensograficznej. Badane linie podzielono na trzy grupy. Każda grupa obejmowała po dwa, blisko spokrewnione biotypy. Rośliny w obrębie grupy były jednolite fenotypowo natomiast biotypy różniły się gliadynami kontrolowanymi przez dwa alleleliczne warianty w obrębie jednego locus. Na podstawie testu t Studenta stwierdzono istotne zróżnicowanie średnich wartości liczby sedymentacji biotypów różniących się pod względem białek warunkowanych przez locus Gli B2 (chromosom 6B) oraz brak takiego zróżnicowania w przypadku locus Gli B1 (chromosom 1B). Z kolei biotypy różniące się pod względem trzech loci (Gli B1, Gli D1 oraz Gli A2) oraz podjednostek glutenin [HMW] (5+10 i 2+12 kontrolowanych chromosomem 1D) wykazywały znaczne zróżnicowanie większości cech technologicznych — liczby sedymentacji, procentowej zawartości białka ogółem oraz parametrów reologicznych. Uzyskane wyniki dowodzą, że bloki białek gliadynowych warunkowanych przez locus Gli B2 są silnie powiązane ze zmiennością cech jakościowych co sugeruje możliwość ich wykorzystania do selekcji genotypów mieszańcowych o lepszych właściwościach technologicznych.

Spelt wheat cultivar Oberkummler Rotkorn and common wheat breeding line LAD 480 differ in the composition of storage proteins and in some important quality traits. Moreover, cv. Oberkummler Rotkorn contains two specific gliadin blocks coded by chromosomes 1B and 6B (Gli B1-6 and Gli B2-3). Such blocks have not so far been observed among wheat genotypes cultivated and examined in Poland. The aim of the study was to estimate the genetic relationships between spelt specific gliadin protein blocks and variability in sedimentation value, total protein content and gluten content as well as rheological properties evaluated by farinograph and extensograph analyses. Differentiation of average values for quality traits in closely related F₅ hybrid genotypes was estimated by Student t test. Significant differences in sedimentation values between the genotypes varying in gliadins coded by the chromosome 6B, but not 1B, were found. In hybrid lines differing in three gliadin coding loci (Gli B1, Gli D1 and Gli A2) significant differences in sedimentation value, protein content and rheological parameters were observed. As the HMW glutenin subunits in all the genotypes analyzed were uniform, a conclusion can be drawn that the examined gliadin protein blocks were the main factors responsible for the observed differentiation in technological parameters.