Jakub Karpiński w kręgu Szkoły Lwowsko-Warszawskiej

Artykuł przedstawia filozoficzne tło poglądów Jakuba Karpińskiego. Nawiązywał on do programu Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Jest to zrozumiałe, gdyż jego głównymi nauczycielami byli przedstawiciele tej szkoły. Na wspomniane tło składają się następujące założenia: (1) rzeczywistość, którą opisuje nauka, jest bardzo zróżnicowana ontologicznie (pluralizm ontologiczny); (2) zdarzenia składające się na tę rzeczywistość są powtarzalne i powiązane ze sobą związkami przyczynowo-skutkowymi (determinizm); (3) teorie naukowe są oceniane pod wieloma względami – nie tylko co do tego, czy tezy tych teorii są prawdziwe. W artykule omawiane są ponadto: (a) poglądy Karpińskiego dotyczące pojęcia przyczyny; (b) jego ujęcie zagadnienia operacyjnego definiowania terminów naukowych; (c) przeprowadzoną przez Karpińskiego typologię schematów (scil. metod) badań socjologicznych; (d) jego analizę sporów w nauce.

The paper presents the philosophical background of Jakub Karpiński’s views. In this respect, he took his stand on the program of the Lvov-Warsaw School. This fact is understandable, because his main teachers where representatives of this school. The following suppositions compose the aforementioned background: (1) the reality described by science is ontologically very differential (ontological pluralism); (2) events that compose this reality are repeatable and mutually connected by causal relations (determinism); (3) scientific theories are estimated in many respects – not only on account of truthfulness of their theses. In the paper, the following problems are also discussed: (a) Karpiński’s views concerning the notion of cause; (b) his approach to the problem of operational defining scientific terms; (c) Karpiński’s typology of schemes (scil. methods) of sociological research; (d) his analysis of controversies in science.