Historia społeczna i socjologia historyczna: rezultaty pewnego spotkania

Artykuł recenzyjny zawiera analizę dwóch opracowań historycznych: Marcina Zaremby i Eweliny Szpak. Omawiane prace wkraczają na obszar nauk społecznych czerpiąc materiał do analizy historycznej ze źródeł zastanych: zredagowanych wywiadów archiwalnych, pamiętników lub wykorzystując wywiady i opracowania socjologiczne. Autorzy artykułu starają się ukazać paradoks koegzystencji socjologii historycznej i historii społecznej oraz opisać wynikające z tego faktu konsekwencje. W analizowanych pracach socjologia wykorzystywana jest przede wszystkim jako źródło etykiet ukazujących określone charakterystyki procesów społecznych. Brakuje natomiast wykorzystania socjologii jako dostarczycielki ram analityczno-teoretycznych ułatwiających opis i wyjaśnienie omawianych procesów społecznych oraz umożliwiających konstrukcję bardziej ogólnych ujęć życia społecznego w dobie gwałtownych przemian. Obydwie omawiane prace dowodzą słabego wykorzystania analitycznego potencjału socjologii, traktując opracowania z tej dyscypliny jako mało znaczące tło dla historycznych rozważań.

The present review article is the analysis of two historical books: Marcin Zaremba’s „Wielka trwoga. Polska 1944–1947: ludowa reakcja na kryzys” and Ewelina Szpak’s „Mentalność ludności wiejskiej w PRL. Studium zmian”. These works are also relerant to the field of sociology, deliberately using secondary sources such as edited archival personal interviews, diaries and also other sociological works. Authors try to demonstrate the paradox of coexistence of historical sociology and social history and to describe their results. In the works analyzed here sociology has been used mainly as a source of labels describing some particular characteristics of social processes. Unfortunately, the authors of the analyzed works do not use sociology as a source of analytical and theoretical frames to describe and explain social processes. Neither do they use it as a starting point for construction of more general considerations about social life under rapid changes.