Trzecia droga Marthy Nussbaum – współczucie w kulturze późnego kapitalizmu

Celem niniejszego artykułu jest rozważenie jednej z tez wysuwanych przez Marthę Nussbaum w debacie na temat publicznej wartości humanistyki. Według filozofki, współczesne demokracje potrzebują współczujących obywateli, a pożyteczny w demokracji rodzaj współczucia najlepiej w sobie wyrobić, studiując sztuki wyzwolone. Staram się zrekonstruować tę myśl i wskazać jej socjologiczne implikacje. Wpisując ją w kontekst debaty nad kryzysem publicznego zaangażowania, przedstawiam ideę Nussbaum jako oryginalną propozycję przywrócenia sensu sprawom publicznym. Jednocześnie wskazuję na socjologiczne mankamenty koncepcji Amerykanki wynikające z nieobecności problematyki związanej z procesami racjonalizacji życia politycznego oraz strukturą społeczną. Polityczną rolę, jaką Nussbaum przypisuje współczuciu, można opisać jako element liberalnej utopii – to narzędzie bieżącej korekty fatalizmów instytucji liberalnej demokracji raczej niż ich przebudowy.

This paper examines Martha Nussbaum’s formulation of the public value of the humanities. According to Nussbaum, today’s democracies need compassionate citizens, and the type of compassion that serves politics best can be developed through the study of the Liberal Arts. I try to reconstruct Nussbaum’s argumentation and show its sociological implications. Considering the ongoing debate on the crisis of public engagement, Nussbaum’s thesis offers an original way of restoring meaning to public matters. Its weakness, however, is little insight into the questions of social structure and the rationalization of political life. Nussbaum’s vision of the political role of compassion can be described as an element of a liberal utopia since compassion serves to constantly correct the unintended consequences of the functioning of liberal democratic institutions rather than to transform them.