Smak trwania, smak zmiany. Preferencje i praktyki jedzeniowe Polaków w kontekście zmiany społecznej

Tematem artykułu jest analiza preferencji i praktyk związanych z jedzeniem w Polsce wraz z próbą określenia ich roli w diagnozowaniu kierunku i charakteru przemian społeczno-kulturowych zachodzących w kraju po zmianie ustrojowej. Podstawą analizy są wyniki ogólnopolskich badań surveyowych na temat wzorów jedzenia przeprowadzonych w 2013 roku, wyniki badań jakościowych z wykorzystaniem techniki wywiadów swobodnych z 2014 roku oraz analiza archiwalnych materiałów z badań stylów życia przeprowadzonych pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku. Szczególne upodobanie do jedzenia domowego, tradycyjnych potraw, spożywanych najczęściej w gronie rodzinnym i wysokie wartościowanie jedzenia własnej produkcji w opozycji do jedzenia dostępnego na rynku wskazują na stosunkowo wysoką zachowawczość i niechęć do zmian. Z analizy wynika, że przemiany społeczne zachodzące w ostatnim ćwierćwieczu w Polsce nie mają charakteru skokowego, są powolną adaptacją do nowych warunków życia oraz że specyficzny kontekst historyczno-kulturowy ma zasadniczy wpływ na kształtowanie kierunku tych zmian sprawiając, że mimo transformacji polityczno-gospodarczej nadal różnimy się znacznie od społeczeństw zachodnich.

The aim of this paper is to analyze food preferences and food practices in Poland, and also to attempt to determine their potential for diagnosing the direction and nature of socio-cultural change in the country after its political and economic transformation. This analysis is based on the findings of a nationwide survey on food patterns conducted in 2013, the findings of qualitative research on food preferences and food practices conducted in 2014, and archival data from qualitative research on lifestyles in Polish towns conducted in the late 1970s. The preference for eating traditional home-cooked meals within the family circle and the high appreciation for self-produced food as opposed to food from the market all indicate a relatively high level of conservatism and reluctance to change among Poles. The analysis shows that the social changes that have occurred in the last quarter of a century in Poland are not that significant compared to the economic and political changes. The specific historical-cultural context has had a major influence on the direction of these changes, making them far different from those observed in Western societies.