Kultura, moralność oraz duchowość w filozofii Anny Teresy Tymienieckiej

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie filozofii Anny Teresy Tymienieckiej oraz kilku podstawowych kategorii obecnych w jej systemie metafizycznym. Centralną ideą w jej dziełach jest idea onto-poiesis, oparta na tezie, że rzeczywistość rozumiana jako uniwersum wszystkich istot żywych jest jednością. Filozofia Tymienieckiej, choć otwarcie nawiązująca do tradycji fenomenologicznej, dystansuje się wobec niej, wprowadzając pojęcie aktu kreatywnego. W oparciu o to pojęcie Tymieniecka buduje swój system metafizyczny, opisując rzeczywistość jako trwającą w ciągłym konstruktywnym i uporządkowanym rozwoju. W tej rzeczywistości istotną rolę zajmuje człowiek i różne aspekty jego funkcjonowania w świecie. W niniejszym artykule zostały zaprezentowane trzy, obecne w filozofii Tymienieckiej, aspekty: kultura, moralność oraz duchowość. Artykuł został podzielony na kilka części. Pierwsza przedstawia biografię Anny Teresy Tymienieckiej oraz główne idee w jej filozofii. Druga ukazuje krytyczne poglądy polsko-amerykańskiej filozof na ejdetyczną i transcendentalną fenomenologię, oraz odróżnia kreatywny oraz konstytutywny akt świadomości. Następnie opisane zostają kategorie kultury oraz moralności. Ostatnia część prezentuje problem duchowości istoty ludzkiej oraz jej pęd ku transcendencji. System metafizyczny Anny Teresy Tymienieckiej stanowi spójny opis wielu aspektów świata i ludzkiej natury, przedstawiając tę ostatnią jako totalność duszy i ciała.

The aim of this article is to introduce the basic points of philosophy of Anna Teresa Tymieniecka, as well as some of the main categories of her metaphysical system. The system is built on the thesis that “the Universe is the unity of everything that is alive”, and there is no ontic foundation that we should look up to whilst trying to understand why “is there something rather than nothing”. This assumption is tied to themain idea of Tymieniecka’s philosophy − onto-poiesis, which puts creative act in the center of metaphysics, and defines reality as “unity in creation”. The core of Tymieniecka’s philosophy will be described in this article in relation to selected categories of acts of uniquely human activity in reality – such as culture, morality and spirituality. The article is divided into several parts. The first one presents biography of Anna Teresa Tymieniecka, and describes the main ideas of her philosophy. The second part shows Tymieniecka’s critical views on eidetic and transcendental phenomenology, and distinguishes creative and constitutive acts of human consciousness. Later on, the role of human culture in the onto-poiesis of life, and also the concept of morality will both be described. The last part concerns the spirituality of a human being, as well as they desire to move towards transcendence. The metaphysical system of Anna Teresa Tymieniecka combines several aspects of reality and human activity, and describes the nature of totality of human being as both spiritual and bodily, without the scientific reduction.