Rodzina w wyobrażeniach pedagogów i w jej rzeczywistych doświadczeniach

The research related to the functioning of a family belongs to complex tasks. It attracts the interest of the representatives of numerous scientific disciplines and it intersects the research areas. However, a great deal of research does not reflect the specific experiences of families, their causes, and even consequences. In Polish educational literature concerning contemporary families, one can distinguish three kinds of discourse on knowledge and analysis of a family. In the most rare hermeneutic phenomenological discourse the researchers focus on the subjective experiences of individuals, their individual definition of a situation, the interpretation and conferring meanings. They assume the existence of multiplicity of „microworlds”. In the increasingly emerging descriptive explicative discourse, the interactions between human activities and their effects are emphasized. The consequences of differentiated family experiences – gains and losses – as the results of individual actions are perceived. However, the normative discourse dominates in the research on Polish contemporary family. The discourse is characterized by the rigid structure of knowledge as well as research and interpretive approach, the lack of both – description of family experiences and recognition of the broad context of the experiences. A distinctive feature of works in this genre is the domination of one „ideology” of a commentator, which manifests itself in the pursuit of the exclusion of other (alternative) ideas or arguments. The opinions (and analysis) are taxonomic and are characterized by stability and lack of flexibility in the evaluation of experiences of various types of families. An example is the common way of interpretation of experiences of single-parent families, and especially the families spatially disconnected due to migration of parents. They are the families which function beyond geographical borders and the norms determined by many educators.

Badania dotyczące funkcjonowania rodziny należą do zadań złożonych. Łączą w sobie zainteresowania przedstawicieli wielu dyscyplin naukowych, krzyżują pola badawcze zainteresowanych. Wiele z nich ma jednak charakter, który nie oddaje specyfiki doświadczeń rodzin, ich przyczyn, a nawet konsekwencji. W polskiej literaturze pedagogicznej dotyczącej współczesnych rodzin można wyróżnić trzy typy dyskursów dotyczących wiedzy i analiz o rodzinie. W ramach najrzadziej pojawiającego się dyskursu hermeneutyczno – fenomenologicznego badacze koncentrują się na subiektywnych doświadczeniach jednostek, ich indywidualnej definicji sytuacji, interpretacji oraz nadawaniu znaczeń. Zakładają istnienie wielości „mikroświatów”. W coraz częściej pojawiającym się dyskursie deskryptywno – eksplikatywnym akcentuje się wzajemne powiązania pomiędzy ludzkimi działaniami i ich efektami. Dostrzegane są konsekwencje zróżnicowanych doświadczeń rodzinnych – zysków i strat - jako efektów indywidualnych działań. W badaniach nad polską współczesną rodziną dominuje jednak dyskurs normatywny, który charakteryzuje się sztywnością struktury poznania i postawy badawczo-interpretacyjnej, brakiem opisu doświadczeń rodzinnych oraz rozpoznania szerokiego kontekstu tych doświadczeń. Wyraźną cechą prac w tym nurcie jest dominacja jednej „ideologii” komentatora, która przejawia się w dążeniu do wyłączenia innych (alternatywnych) poglądów, argumentów, spojrzenia. Wypowiedzi (i analizy) mają charakter taksonomiczny, charakteryzuje się statycznością, brakiem elastyczności w ocenie doświadczeń różnych typów rodzin. Przykładem jest powszechny sposób interpretacji doświadczeń rodzin niepełnych, a zwłaszcza rodzin rozłączonych przestrzennie z powodu migracji zagranicznych rodziców, do którego odwołam się w dalszej części tekstu. Są to rodziny, które funkcjonują ponad granicami geograficznymi oraz normami wyznaczanymi przez wielu pedagogów.