Dyskursywne konstrukcje niepełnosprawności intelektualnej. Krytyczna analiza dyskursu w badaniach nad zjawiskiem niepełnosprawności intelektualnej

Intellectual disability is a phenomenon focusing the attention of numerous fields of science; biology, medicine, psychology, pedagogy as well as sociology. In the social understanding of intellectual disability, it is viewed as a ‘social fact’, as some social construct. A construct which is being created in the course of social definition, interpretation, granting meaning and changing them, and which depends on both the knowledge and the experiences of a social group. The area of construction and the exchange of meanings is the language and the discourse. The author of the text accepts the thesis that the social reality is constructed by means of discourse which is being viewed as a key factor in the social construction of social life and an important element of the power relationship. This thesis allowed the author to see the language and its captivating power as a tool of domination and exclusion or emancipation. The author presents the results of analyses which constitute answers to the following questions; How, in the contemporary Polish society intellectual disability is shaped in the public discourse? What networks of meaning and what discourses of intellectual disability appear there? The conducted research on discourse construction of intellectual disability was based on a critical analysis of a discourse.

Niepełnosprawność intelektualna jest fenomenem skupiającym zainteresowanie wielu dyscyplin naukowych: biologiczno – medycznych, psychologiczno – pedagogicznych jak i społecznych. W społecznym ujęciu niepełnosprawność intelektualną postrzega się jako „fakt społeczny”, jako pewien społeczny konstrukt. Konstrukt, który powstaje w toku społecznego definiowania, interpretowania, nadawania mu znaczeń oraz ich wymiany, i który zależny jest od wiedzy i doświadczenia grupy społecznej. Polem konstrukcji i wymiany znaczeń jest język i dyskurs. Autorka niniejszego tekstu przyjmuje tezę, że rzeczywistość społeczna jest konstruowana poprzez dyskurs, który postrzega jako kluczowy czynnik w społecznej konstrukcji życia społecznego i ważny elementem relacji władzy. Owa teza pozwoliła jej spojrzeć na język i jego zniewalającą moc, jako na narzędzie dominacji i wykluczania lub emancypacji. Autorka prezentuje efekty analiz, które są odpowiedziami na postawione pytania: jak we współczesnym, polskim społeczeństwie konstruowana jest niepełnosprawność intelektualna w dyskursie publicznym? Jakie sieci znaczeń i dyskursy niepełnosprawności intelektualnej się w nim pojawiają? Przeprowadzone badania dyskursywnych konstrukcji niepełnosprawności intelektualnej zostały oparte o krytyczną analizę dyskursu.