Teoria rynków efektywnych i model racjonalnego inwestora – od warunków ryzyka do warunków konfliktu

W teorii rynków finansowych założenie o ich efektywności informacyjnej odgrywa bardzo ważną rolę, choć dyskusja o jego zgodności z rzeczywistością nadal pozostaje nierozstrzygnięta. W artykule przedstawiono pokrótce najważniejsze elementy teorii rynków efektywnych, zwracając szczególną uwagę na przyjęte w niej założenie o racjonalnym inwestorze, które pojawia się także w innych modelach i teoriach związanych z rynkami finansowymi (np. model wyceny aktywów kapitałowych CAPM, czy teoria portfelowa Markowitza). Poglądy na sposób i kryteria podejmowania decyzji przez racjonalnego inwestora ulegały zmianie na przestrzeni wieków. Obecnie, nadal dominującą teorią w tym zakresie jest teoria oczekiwanej użyteczności. Charakteryzuje ona jednak proces decyzyjny w warunkach ryzyka, które nie są najczęstszym stanem otoczenia gospodarczego, zwłaszcza w gospodarce poddanej procesowi globalizacji. Stąd w końcowej części artykułu rozważany jest problem wykorzystania w teorii rynków efektywnych i teorii oczekiwanej użyteczności modeli podejmowania decyzji w warunkach niepewności, ignorancji i konfliktu.

The theoretical assumption about the informative effectiveness of financial markets is very important, although the discussion about its compatibility with the reality still remains open. The article summarises the key elements of the theory of efficient markets, paying particular attention to the adopted in this theory assumption about a rational investor, which also appears in other models and theories related to the financial markets (such as capital asset pricing model CAPM or Markowitz Portfolio Theory). The views on the way and criteria for decision-making by a rational investor have changed over the centuries. Today, the dominant theory in this regard is the theory of expected utility. However, it characterizes the decision-making process under risk conditions, which are not the most common economic environment, particularly in an economy subjected to the process of globalisation. Thus, the problem of using the models of decision making under conditions of uncertainty, ignorance and terms of conflict in the efficient market theory and the theory of expected utility is under consideration in the final part of the article.