Stabilność plonowania i zdolność adaptacyjna odmian jęczmienia jarego do warunków Polski

Interakcja genotypów z warunkami środowiska (jakość stanowiska, poziom agrotechniki, warunki klimatyczne) utrudnia dobór właściwych genotypów do hodowli oraz decyduje o późniejszych efektach uprawy. Ocena stabilności plonowania odmian w zmiennych warunkach produkcyjnych może być pomocna przy doborze odmian do uprawy w zależności od stosowanej technologii czy też przy wyborze genotypów zaadaptowanych do specyficznych warunków klimatycznych bądź siedliskowych. Bazując na wynikach badań ankietowych gospodarstw z lat 1992–2003 podjęto próbę oceny stabilności plonowania odmian jęczmienia jarego w warunkach produkcji towarowej. Czynnikami środowiskowymi był geograficzny rejon uprawy (zgodny z rejonami przyjętymi przez COBORU), warunki siedliskowe (klasa gleby i jej odczyn) oraz poziom agrotechniki (nawożenie mineralne i poziom ochrony chemicznej). Analizę interakcji genotypowo-środowiskowej (G×E) przeprowadzono z wykorzystaniem modelu mieszanego Sheffégo-Calińskiego oraz regresji łącznej Calińskiego-Kaczmarka. Obliczenia wykonano w programie SERGEN 3. Badane odmiany jęczmienia jarego podzielono, na podstawie przeprowadzonych analiz, na plonujące stabilnie w sensie rolniczym (reagujące proporcjonalnie na zmiany urodzajności środowiska mierzonej średnim plonem w środowisku) i niestabilne (wykazujące istotną interakcję ze środowiskiem). Odmiany niestabilne podzielono na intensywne (reagujące silniej niż proporcjonalnie na warunki uprawy), ekstensywne (reagujące słabiej niż proporcjonalnie na warunki uprawy) oraz o nieliniowej funkcji reakcji na środowisko (takie, których reakcji nie udało się opisać za pomocą liniowej funkcji regresji), czyli nieregularnie reagujące na środowisko.

Interaction of genotypes with environment (determined by soil quality, agriculture technology level, climate) makes a choice of correct genotypes for breeding difficult and influences future cultivation effects. Estimation of yielding stability in changeable production conditions may be useful for choice of genotypes adapted to specific climate, soil or agriculture technology. The aim of this study was estimation of spring barley yielding stability basing on results of farm survey research within the years 1992–2003. There were following differentiating factors: geographic region of cultivation (according to COBORU), soil quality (soil class and soil acidity), agriculture technology level (mineral fertilization and chemical control). Genotype-environment (G×E) interaction analysis was made using the Sheffé-Caliński mixed model and the Caliński-Kaczmarek joint regression model. Calculations were made using the SERGEN 3 computer program. On the basis of the analyses, the investigated spring barley cultivars were grouped into two classes; yielding stable, considering the agricultural point of view (reacting proportionally to a change of cultivation conditions), and unstable ones (showing significant interaction with environment). The unstable varieties where divided into three another groups: intensive ones (reacting with yields higher than proportionally to more favorable conditions), extensive ones (reacting with yields relatively lower than proportionally to less favorable conditions) and those reacting irregularly to the environment (we are not able to describe the reaction by any linear regression function).