Georg Simmel jako przewodnik po utopiach, w których rzeczy ludzi łączą, a nie dzielą

Artykuł przedstawia w szerokim kontekście relację wymiany według Georga Simmla jako podstawową formę życia społecznego. Zestawia wymianę dóbr z zarysem trzech wyszczególnionych przez siebie nurtów utopii, w których rzeczy ludzi łączą, a nie dzielą. Każdy z tych nurtów odrzuca wymianę towarową, przeciwstawiając jej reglamentowanie rzeczy we wspólnocie, odtowarowienie poprzez ich wymianę w charakterze darów oraz odwartościowanie (w sensie ekonomicznym) poprzez zapewnienie społeczeństwu ich obfitości. Pierwszemu nurtowi patronuje Platon w Prawach, drugiemu Arystoteles z koncepcją przyjaźni ze względu na korzyść, trzeciemu Francis Bacon jako autor Nowej Atlantydy – pierwszej utopii rządzonej przez ludzi nauki. Po kryzysie roku 2008 te trzy nurty zarysowały się ponownie w myśli społecznej, występując pod nazwą gospodarki dobra wspólnego, społeczeństwa postwzrostu, ekonomii współdzielenia, społeczeństwa krańcowych kosztów zerowych czy internetu przedmiotów. Według autora trzy wyróżnione przez niego w historii nurty odpowiadają dziś utopiom przedkapitalistycznym, „akapitalistycznym” i postkapitalistycznym. Simmlowska analiza instytucji wymiany pozwala uchwycić specyfikę dawnych projektów, a także wskazać na zasadnicze defekty uspołecznienia w nowych.

The article presents in a wider context Georg Simmel’s idea of exchange as a key institution of social life. In particular, the exchange of commodities is juxtaposed with the pivotal institutions of a utopian social order that is deprived of it: the rationing of goods, decommodification of goods that are exchanged as gifts, and the depreciation of their values in an affluent society. These ideas can be traced back as early as Plato’s Laws, Aristotle’s idea of friendship for benefit, and New Atlantis by Francis Bacon – the first imaginary state run by scientists. After the 2008 economic crisis, those three concepts reemerged under the names of the public good economy, post-growth society, sharing economy, zero marginal cost society, the Internet of things, etc. According to the author, the three historical utopian currents distinguished in this article foreshadowed the present-day pre-capitalist, a-capitalist, and post-capitalist utopias. Simmel’s analysis helps to specify the differences between the old utopias as well as to pinpoint the deficit of Vergesellschaftung (sociation) in the new ones.