„Chłop polski w Europie i Ameryce” a brak kwestii przywództwa etnicznego

Thomas and Znaniecki became interested in the international migration issues nearly at the same time, at the beginning of the 20th century. Since they met, they concentrated, for about a decade, on the emigration from Polish lands to Western Europe and the US of a particular social class – the peasants. Znaniecki’s interests in ethnic (including national) matters continued after World War I. Thomas moved into other important sociological and psychological territories which strengthened his theoretical prominence. Only to a limited extent, he continued his theoretical concerns with the “immigrant types.” He published his findings under other names. Therefore, this article concentrates on Znaniecki’s contribution. It seems to be absurd to ask why Thomas and Znaniecki did not research other Polish internationally mobile groups than peasants. However, there seem to be good reasons to ask why the processes of organization of the collectivity of Polish immigrants to America were not theorized deeper in the masterpiece of sociology. In the opinion of the author, if Znaniecki had been more sociologically interested in some topics (like leadership) which later became prominent in his own work, he would look at the social organization more efficiently.

Thomas i Znaniecki zainteresowali się badawczo problematyką migracji międzynarodowych mniej więcej w tym samym czasie, to znaczy na początku XX wieku. Od rozpoczęcia współpracy, skupiali się, przez całą dekadę, na emigracji z ziem polskich do Europy Zachodniej, a później do USA, jednej klasy społecznej – chłopów. Zainteresowania Znanieckiego kwestiami etnicznymi (w tym narodowymi) trwały również i po I wojnie światowej. Thomas skoncentrował się natomiast na innych, ogromnie ważnych z punktu widzenia socjologii i psychologii społecznej zagadnieniach, co przyczyniło się do wzmocnienia jego prestiżu jako teoretyka społecznego, i tylko w ograniczonym zakresie kontynuował swe wcześniejsze teoretyczne zainteresowania „typami imigrantów”. Publikował pod innymi nazwiskami. Stąd niniejszy artykuł skupia się na dorobku Znanieckiego. Wydaje się absurdem pytanie o to, dlaczego Thomas i Znaniecki nie badali czegoś innego niż to, co interesowało ich przede wszystkim – czemu nie studiowali losów innych niż chłopi polskich grup klasowych, aktywnie uczestniczących w migracjach międzynarodowych. Jednakże istnieją dobre powody aby spytać o to, dlaczego sposób zorganizowania zbiorowości polskich imigrantów do Ameryki nie został głębiej przebadany pod względem teoretycznym w klasycznym Dziele. W opinii autora niniejszego artykułu, gdyby Znaniecki był bardziej socjologicznie zainteresowany niektórymi tematami (jak na przykład przywództwo), które później stały się dla niego bardzo ważne, trafniej przebadałby procesy społecznej organizacji zbiorowości migracyjnych.