Obszary wiejskie jako miejsce powstawania nowych ruchów społecznych. Implikacje teoretyczne i empiryczne

Możliwe jest stwierdzenie, że przemiany na obszarach wiejskich są odbiciem procesów, które zachodzą na poziomie całego społeczeństwa. Obserwacja z jednej strony rosnącej roli ruchów społecznych, zwłaszcza nowych ruchów społecznych, we współczesnych społeczeństwach, a z drugiej strony logiki zmian obszarów wiejskich, pozwala na wyznaczenie obszaru wspólnego tych, wydawałoby się, odległych od siebie zjawisk. Tekst próbuje wskazać na te procesy, które stanowią podłoże dla kształtowania się nowych ruchów społecznych na obszarach wiejskich i jednocześnie pokazać, że teorie ruchów społecznych są przydatne do analizy współczesnych obszarów wiejskich. Ma to dwojaką motywację: po pierwsze ruchy społeczne stanowią w nowoczesnym społeczeństwie jeden z głównych przejawów wyrażania się podmiotowości całych społeczeństw, jak również poszczególnych grup społecznych, stąd sam fakt podjęcia badań nad problematyką ruchów społecznych wydaje się być wart uwagi. Po drugie, zastosowanie teorii ruchów społecznych do analizy zachowań chłopów czy rolników, a więc mieszkańców wsi i obszarów wiejskich, był w literaturze światowej i polskiej stosowany zwykle w kontekście zbiorowych działań kontestacyjnych tej grupy społecznej. Nie znalazł on jednak szerszego zastosowania do analizy codziennego, niekontestacyjnego, w klasycznym tego słowa znaczeniu, działania wybranej kategorii mieszkańców obszarów wiejskich. Główne pytanie brzmi zatem: Jakie procesy czynią teorię nowych ruchów społecznych zdatną do analiz zachowań współczesnych mieszkańców obszarów wiejskich?

One can say that the changes affecting rural areas reflect the processes and phenomena on the level of society as whole. The growing importance of social movements, especially new social movements, which can be observed in contemporary societies, as well as the logic of changes taking place in rural areas, makes it possible to identify the space which these two seemingly distant phenomena share. This article points out the processes which underlie the new social movements coming into existence in rural areas. Simultaneously, the article shows that theories of social movements are useful for analysis of contemporary rural areas. There are two reasons for this approach: Firstly, social movements in modern societies are among the main expressions of empowerment for entire societies, communities, and particular social groups. Thus any new research on social movements deserves attention. Secondly, application of the theory of social movements to analyse the collective behaviour of farmers and rural area residents has been applied in the sociological literature in Poland and elsewhere, usually in the context of collective protest actions of this social group. However, this theory is not widely used to analyse everyday non-protest activities of certain categories of rural residents. The main question is: Is the theory of social movements the right tool for analysing changes in contemporary rural areas?