Świadomość feministyczna kobiecej awangardy ruchu społecznego „Solidarność” – początek drogi do I Kongresu Kobiet w Polsce

Przedmiotem zainteresowania uczyniono kobiety należące do awangardy ruchu społecznego „Solidarność”; celem artykułu – zrekonstruowanie ich feministycznej świadomości, przy założeniu, że jej stan można uznać za obrazujący początek drogi do współczesnego feminizmu polskiego i do I Kongresu Kobiet w Polsce. Na podstawie wypowiedzi udzielonych w 20 wywiadach swobodnych analizowano postrzeganie stosunków władzy w „Solidarności” podziemnej (uwzględniające płeć rządzących i rządzonych), postrzeganie przez respondentki występowania dyskryminacji kobiet w tym ruchu społecznym (i w społeczeństwie), problem walki o prawa kobiet w ruchu „Solidarność” oraz stosunek badanych do feminizmu. Wykazano generalnie niski poziom świadomości feministycznej czołowych działaczek „Solidarności”, o czym świadczą: dominująca w zbiorowości badanej tendencja do akceptowania patriarchalnego modelu stosunków władzy panujących w ruchu „Solidarność”, nie uświadamianie sobie występowania problemu dyskryminacji społecznej z powodu płci, a co za tym idzie – niedostrzeganie empirycznych przejawów dyskryminacji kobiet w samym ruchu jak i w społeczeństwie oraz dominacja zdecydowanie negatywnego (o ile w ogóle go miały) stosunku do feminizmu i posługiwanie się negatywnym stereotypem feministki. Ustalono także, że wysoka świadomość feministyczna nielicznych (trzech spośród dwudziestu) respondentek kształtowała się pod wpływem kontaktów z feministkami i feminizmem społeczeństw zachodnich. Badania ukazały pozytywne znaczenie tej wiedzy w kształtowaniu poglądów i postaw badanych wobec feminizmu.

The object of authoress’s interest are women belonged to the avant-garde of “Solidarity” social movement. The purpose of the article is to reconstruct their feminist consciousness if we assume that it reflects the beginning of way to modern Polish feminism and the First Women Congress. The research was based on 20 qualitative interviews with women. The object of analysis was the perception of power relations in the underground “Solidarity” (taking into consideration sex of leaders and subordinates), perception of discrimination against women in the movement (and society), problem of the struggle for women’s rights and interviewees’ attitudes toward feminism. The results demonstrate the general low level of feminist consciousness of women belonged to main activist of “Solidarity”. We observed tendency to accepting of patriarchal power relation in the movement dominating among interviewed women; lack of consciousness of gender discrimination and unnoticing of empirical examples of it in the movement and in the society; domination of the absolutely negative attitude (or lack of attitude) toward feminism and using the negative stereotype of feminist. As noticed in the research, high feminist consciousness of three interviewed women was developing under the influence of contact with feminists and feminism of Western societies. The results show the positive role of that kind of knowledge in developing opinions and attitudes toward feminism.