Obcy we własnym domu. O niektórych biograficznych implikacjach pobytów emigrantów w ojczyźnie

Traktując klasyczny tekst Alfreda Schütza „Homecomer” jako ramę odniesienia i opierając się na osobistych narracjach osób, które wybrały Niemcy jako kraj życia, artykuł ten zmierza do opisania biograficznych konsekwencji krótkotrwałych pobytów emigrantów w rodzinnych stronach. Znamienny dla procesów emigracyjnych coraz bardziej krytyczny i obiektywny obraz kraju urodzenia oraz narastające poczucie obcości we własnym kraju prowadzi do refleksji nad własnym życiem. Wiedzie ona nieuchronnie do uświadomienia sobie, że dom, który opuścili już nie istnieje, a tam, gdzie wyjechali (w Niemczech) być może nigdy nie poczują się „u siebie”. To budzi u wielu emigrantów ogromy niepokój, któremu starają się zaradzić podejmując znaczące biograficznie decyzje. Zgromadzony materiał empiryczny pokazuje, że u wielu emigrantów brak poczucia wspólnoty doświadczeń w życiu codziennym z bliskimi w Polsce wywołuje potrzebę natychmiastowego powrotu na łono ojczyzny. Dla innych porównanie kraju pochodzenia i kraju emigracji utwierdza ich w przekonaniu o słuszności emigracyjnej drogi. W końcu, niektórym negatywny odbiór Polski z odmiennej kulturowo perspektywy daje możliwość usprawiedliwienia niechęci powrotu do ojczyzny.

This paper considers some of possible implications of emigrants’ visits back home. Alfred Schütz’s seminal paper “The Homecomer” provides a theoretical framework for analysis of autobiographical narrative interviews with �����������������������������������������������������young Polish people living in Germany. An attempt is made to explore why and how – typical for the emigration processes – a more critical and objective image of country of origin and a growing feeling of strangeness at home deepens emigrants’ capacity for reflection on their life and identity. Consequently, most of them painfully realise that they will never fully assimilate with the country of immigration and they no longer find themselves comfortable in their country of origin. This has crucial implications for their biography. The collected empirical data show that some of emigrants plan to immediately return to Poland in order to save their emotional relationship with those back home. Others find their homeland poorer and less prospective in comparison to Germany. This legitimate their residence abroad. And finally, the negative homecoming experience can perform a very important function in the narrators’ common- sense argumentation, i.e., this should reduce psychological and biographical costs of their emigration career.