Relacje sąsiedzkie i wsparcie społeczne osób starszych w środowisku zamieszkania

Celem artykułu jest pokazanie jak osoby starsze spostrzegają wsparcie społeczne, którego doświadczają w swoim najbliższym środowisku zamieszkania i w rodzinie. Subiektywne spojrzenie seniorów na tę kwestię uzyskano w wyniku przeprowadzonych z nimi wywiadów pogłębionych i ankiet w kilku wybranych osiedlach mieszkaniowych na Śląsku. Opisywane przez autora badania w ramach projektu Polsenior pokazały, że zgodnie z eksponowanymi w literaturze socjologicznej intuicjami, kręgi społeczne będące dla ludzi starszych źródłami różnych rodzajów wsparcia wykazują koncentryczność z wyraźnym umiejscowieniem rodziny w centrum sieci relacji społecznych, jakimi dysponują poszczególne osoby. Jest to najważniejsza dla respondentów tych badań grupa odniesienia, od której oczekują oni większości istotnych form wsparcia i pomocy, w szczególności zaś tej, która stanie się niezbędna na wypadek całkowitej utraty sprawności i samodzielności w życiu codziennym. Mimo centralnej pozycji rodziny w indywidualnych sieciach wsparcia opisywanych przez respondentów, bardzo ważną rolę w ich życiu codziennym pełnią również relacje sąsiedzkie, w szczególności zaś te, które mieszczą się w typach: świadczeniowym i towarzysko-przyjacielskim, zgodnie z typologią eksponowaną przez Piotra Kryczkę w badaniach życia społecznego na osiedlach mieszkaniowych w latach 80. Zważywszy na silną dezaprobatę respondentów wobec ewentualności przeniesienia się w przyszłości do Domu Pomocy Społecznej, a także ze względu na stwierdzone w badaniach duże znaczenie sąsiedztwa dla efektywności wsparcia seniorów w trudach życia na starość, autor zwraca uwagę na potrzebę dyskutowania i próbowania w polityce społecznej rozwiązań, które w razie utraty sprawności i samodzielności zapewniłyby osobom starszym optymalny dostęp do cenionych przez nich sieci wsparcia w ich środowisku zamieszkania.

The aim of the article is to show how elderly people perceive the social support they experience in their residential environment and within their families. The seniors’ subjective view on this issue bases on in-depth interviews and enquires carried out in several chosen settlements in Silesia. The research which are being described by the author have shown that according to some well-known sociological intuitions, the family is exactly in the middle of elderly people’s social networks. This is the most important reference group for the respondents of the research described, from which they expect the most of support and help needed, especially those, which is necessary in case of total loss of efficiency and autonomy in every-day life. Despite the central position of family in social networks of the respondents, the neighbors also play a very important role in their lives, especially when they help in need or become real friends. As the respondents of the research described in the article strongly disapprove of living in a nursing home in the future and moreover the neighborhood can be the source of effective support, the author emphasizes the need for the discussion among social policy makers on the new solutions and practices, which could provide the elderly with appreciated social networks and support in their residential environment in case of the loss of their efficiency and autonomy in late life.