Mity "ziemi obiecanej" w regionalnej literaturze Łodzi. Między grą wyobraźni, fikcją literacką a historią

Jolanta Fiszbak przedstawia urozmaicony, nacechowany bogactwem realiów obraz Łodzi. Czytelnik dowiaduje się o dziejach miasta, ludziach, instytucjach, zakładach pracy, karierach i bankructwach, o życiu codziennym mieszkańców, o przybyszach, nacjach zamieszkujących miasto, o obyczajach, trudach życia, rozrywkach. Wiele postaci historycznych i fikcyjnych, scenki rodzajowe, opisy sytuacji, zdarzeń, ich interpretacje, fakty historyczne, polityczne, życie codzienne, relacje międzyludzkie, anegdoty – to wszystko składa się na (…) zawartość faktograficzną. Katalog mitów, powiązany częściowo z repartycją diachroniczną, stanowi podstawę kompozycji pracy. Tworzy jednocześnie listę motywów dla omawianych utworów. (…) Interesujące są komentarze do zjawisk nazwanych ruchem robotniczym w Łodzi, walk frakcyjnych i związanych z nimi ofiar ludzkich, spostrzeżenia dotyczące natury człowieka, jego psychiki, gonitwy za pieniądzem, jego dążenia do szczęścia w warunkach trudnych, a nawet w skrajnej nędzy. (…) Owa zmitologizowana perspektywa Łodzi otwiera różne możliwości. Z jednej strony sytuuje ona miasto w atmosferze swoistej baśniowości, a przynajmniej niezwykłości; z drugiej – trafnie nazywa obiegowe przekonania z tym związane. Pani Fiszbak de facto podejmuje dialog z utartymi wyobrażeniami o Łodzi i jej dziejach, ze stereotypami, szukając ich potwierdzenia lub zaprzeczenia w literaturze regionalnej. (…) szuka prawdy o Łodzi i prawdy tej broni. Tak postępuje w przypadku mitu o Łodzi jako „pustyni kulturowej”, cytując fakty, które temu przeczą. (…) Bywa też na odwrót. Inaczej, na przykład, traktuje mit o bezkolizyjnym („pod wspólnym dachem”) współistnieniu trzech, a nawet czterech narodowości w Łodzi. Ów mit, odpowiadający dzisiejszemu duchowi politycznej poprawności, Autorka koryguje, odsłaniając kulisy tej „zgodnej” koegzystencji. Z recenzji prof. dr. hab. Władysława Sawryckiego

Die Abhandlung Mythos von „dem gelobten Land“ in der Regionalliteratur von Lodz. Zwischen dem Vorstellungsspiel, der literarischen Fiktion und der Geschichte ist den Vorstellungen der Lodz – Stadtbewohner über den Aufschwung und die Geschichte ihrer Geburtsstadt gewidmet. Sie als Folge des lebendigen Interesses an ihrer Vergangenheit entstanden. Die Grundlage für jeden Mythos ist Mangel an dem Wissen. Die Mythos von Lodz – Stadtbewohner sind aber kein Auswuchs der reinen Phantasie. Sie entstanden als Folge der Verbindung von verschiedenen Informationen über eine Stadt mit dem Bild der Stadt, das jeder Stadtbewohner in sich selbst trägt, sowie Erfahrungen, die aus dem Leben in dieser Stadt resultieren. Die Vorstellungen über die Vergangenheit von Lodz, die in Erwägungen zur Analyse gestellt wurden, sind in der Wirklichkeit für die Stadtbewohner lediglich die Methode ihrer Begnadigung und des (scheinbaren und lediglich auf einem gewissen Niveau möglichen) Kennenlernens ihrer Vergangenheit.