Bauhaus i struktura siatki. Jej nowe formy i znaczenia

Tekst jest analizą funkcji i znaczeń geometrycznej siatki stanowiącej użyteczne narzędzie w projektowaniu architektonicznym, w grafice użytkowej czy na przykład we wzornictwie przemysłowym. Siatka jest strukturą wizualną, która w swojej historii miała nie tylko różne formy i znaczenia, ale także odgrywała różne role. Służyła na przykład przedstawianiu hierarchicznych relacji między sferami sacrum a profanum, jak miało to miejsce w architekturze i malarstwie epoki średniowiecza. Później, w malarstwie renesansu, wykorzystywano ją jako wyznacznik perspektywy geometrycznej, co pozwalało na przedstawianie trójwymiarowej przestrzeni na dwuwymiarowej powierzchni płótna. Tezą niniejszych rozważań jest to, iż w epoce modernizmu siatka zmieniła zarówno swoją formę, jak i funkcję, podobnie jak zmianie uległy także łączone z nią znaczenia. Siatka przestała być narzędziem opisu rzeczywistości, natomiast zaczęła służyć jako model w jej kształtowaniu i jednocześnie jako narzędzie jej mapowania, kolonizowania i kontrolowania. Tak pojmowana modernistyczna siatka bywa stereotypowo traktowana jako wizualny wyznacznik idei Bauhausu. W epoce późnej nowoczesności modernistyczną siatkę coraz częściej wykorzystywano jako formę symboliczną – kojarzoną właśnie z modernizmem – i jednocześnie jako element ozdobny. Nadal jednak stanowiła użyteczną strukturę w projektowaniu architektonicznym, graficznym czy wzornictwie przemysłowym. Dzisiaj jest ona również narzędziem pozwalającym na kształtowanie form przestrzennych w grafice 3D, służącym do opisu powierzchni tych form. I tu stawiamy kolejną tezę, iż taka siatka, stanowiąca znamię współczesnej kultury cyfrowej, byłaby nie do pomyślenia bez tradycji modernizmu, między innymi tradycji Bauhausu.

This text is an analisys of the functions and meanings of the geometric grid, which is useful tool for designing in architecture, in graphic design and industrial design. The grid is treated here as visual structure, which in its history had not only different forms and meanings, but also played various roles. It served, for example, to present the hierarchic relations between the spheres of sacrum and profanum, as was it in the case of the architecture and the painting in the Middle Ages. Later, in the Renaissance painting, it was used as a determinant of the geometric perspective, which allowed to present a threedimensional space on the two-dimensional surface of the canvas. The thesis of these considerations is that in the era of modernism the grid had changed its form and function, just as the meanings connected with it have also changed. The grid ceased to be a tool for describing reality, but it began to serve as a model in its shaping, and as a tool for its mapping, colonisation and control. The modernist grid understood in this way is sometimes stereotypically treated as a visual determinant of the Bauhaus idea. In the era of late modernity, the modernist network was increasingly used as a symbolic form – associated with modernism – and at the same time as a decorative element. However, it still is used as an useful structure in architectural, graphic or industrial design. Today it is used also as a tool that allows to shape spatial forms in 3D graphics, used to describe the surface of these forms. And here we put another thesis. Is it that the grid, constituting the mark of modern digital culture, would be unthinkable without the tradition of modernism, including the Bauhaus tradition.