Relacje pomiędzy psychologicznym i fizycznym ładem współczesnej przestrzeni architektonicznej

Architektura współtworzy czasoprzestrzenne środowisko życia i jako taka stanowi układ odniesienia dla procesów życiowych każdego z nas. Ma ona charakter dualny. Z jednej strony ma wymiar fizyczny, z drugiej psychologiczny, będąc odzwierciedleniem w naszych umysłach tego pierwszego. Ma zatem charakter antropogeniczny i antropocentryczny. Fizyczna i psychologiczna przestrzeń życia to dwa główne pojęcia, w ramach których definiuje się czasoprzestrzeń architektoniczna. Trzy komponenty ładu psychicznego tej przestrzeni wydają się najważniejsze, a mianowicie: wzorce archetypowe, potrzeba trwałości układu odniesienia i potrzeba tożsamości kulturowej. Współczesną, poprzemysłową czasoprzestrzeń architektoniczną cechują rewolucyjne i wielokrotne zmiany paradygmatów, dokonujące się w czasie życia jednego pokolenia. Ich tempo i zakres prowadzą do dysharmonii pomiędzy fizyczną i mentalną przestrzenią życia, powodując zachwianie ładu psychicznego w tej ostatniej. Liczne symptomy wskazują na to, że zdolność człowieka do przebudowy swojego wewnętrznego ładu psychicznego jest ograniczona i może nie nadążać za coraz szybszymi przemianami cywilizacyjnymi. Szczególnie niepokojące są wyraźnie widoczne przejawy częściowej lub całkowitej arogancji w stosunku do status quo ładu psychicznego pojedynczego człowieka, polegające między innymi na jego przedmiotowym, a nie podmiotowym traktowaniu. Analiza przedstawionych w wywodzie zjawisk prowadzi do twierdzenia, że pozornie wieczna racja kanonu jedności witruwiańskiej triady: firmitas, utylitas, venustas ulega współcześnie wyraźnemu zachwianiu, co oznacza prawdopodobnie czas poważnej redefinicji teoretycznych podstaw architektury.

Architecture co-creates space-time environment for the life, and as such constitutes a frame of reference for the processes of life of each of us. It has a dual character. On the one hand the physical dimension, on the other psychological, being a reflection of the first one in our minds. Consequently, it is anthropogenic and anthropocentric. Physical and psychological living space are the two main concepts within which defines the architectural space-time. Three components of the order of mental-space seem to be most important, namely, the archetypal patterns, the need for stability of the system of reference and the need for cultural identity. Contemporary, post-industrial architectural space-time is characterized by revolutionary and frequent changes of paradigms, taking place during the lifetime of one generation. Their pace and scope lead to disharmony between the physical and mental space of life, causing mental disturbance of order of the latter. Many symptoms indicate that the person’s ability to rebuild its internal mental governance is limited and cannot keep up with the ever faster changes of civilization. Particularly worrying is clearly visible manifestations of arrogance, partial or complete, with respect to the status quo of mental order of the single person, inter alia, relying on objective and not subjective treatment. The analysis of the phenomena presented in article leads to the assertion that seemingly eternal canon of Vitruvian Triad: firmitas, utilitas, venustas is markedly disrupted today, what probably means that we live in the time of a redefinition of the major theoretical foundations of architecture.