Wpływ katastrofogennych zagrożeń naturalnych na bezpieczeństwo pracy w górnictwie węgla kamiennego w latach 2000–2016

Polskie górnictwo węgla kamiennego charakteryzuje się występowaniem praktycznie wszystkich, typowych dla eksploatacji podziemnej zagrożeń naturalnych, zwłaszcza tzw. zagrożeń katastrofogennych. Ujawnianie się tych zagrożeń wywołuje niebezpieczne zdarzenia, w wyniku których niejednokrotnie dochodzi do wypadków, w tym wypadków śmiertelnych. Wysoki poziom zagrożeń naturalnych może ograniczyć prowadzenie eksploatacji lub nawet doprowadzić do zaniechania wybierania rejonów dotkniętych ich skutkami. Wyłączenie z eksploatacji takich części złoża może z kolei zmniejszyć zdolności wydobywcze kopalń, a w niektórych przypadkach nawet skrócić ich żywotność. W artykule scharakteryzowano skalę występowania zagrożeń: metanowego, wybuchem pyłu węglowego, pożarami endogenicznymi, zawałami, tąpaniami, wyrzutami metanu i skał oraz wodnego, wskazujac także na możliwość ich koincydencji. Na podstawie statystyk Wyższego Urzędu Górniczego, dotyczące niebezpiecznych zdarzeń i wypadków śmiertelnych wywołanych zagrożeniami naturalnymi w latach 2000–2016 analizowano częstość ich uaktywniania i wypadkogenność. Na podstawie tej analizy można stwierdzić: - Pod względem liczby niebezpiecznych zdarzeń najczęstszymi były pożary endogeniczne, tąpnięcia i odprężenia, zapalenia i wybuchy metanu oraz zawały skał, a najrzadziej dochodziło do wdarć wody, wyrzutów metanu i skał oraz wybuchów pyłu węglowego. - Najwięcej wypadków śmiertelnych miało miejsce w wyniku wybuchów metanu i wybuchów pyłu węglowego, a znaczną liczbę wywołały tąpnięcia i zawały. Najmniej wypadków spowodowały wdarcia wody, pożary endogeniczne oraz wyrzuty metanu i skał. - Za najbardziej katastrofogenne należy uznać zagrożenie metanowe i wybuchem pyłu węglowego, choć zdarzenia wynikajace z ujawniania się tych zagrożeń charakteryzowały się relatywnie małą częstością występowania. Przeprowadzona ocena potwierdza znaczący wpływ katastrofogennych zagrożeń naturalnych na stan bezpieczeństwa pracy w kopalniach węgla kamiennego.

Polish coal mining is characterized by the presence of virtually all natural hazards that typically occur in underground exploitation, and especially of threats of disasters. Disclosure of these threats can cause dangerous events, often resulting in accidents, including fatal accidents. The high level of natural hazards may furthermore put heavy constraints on mining activities or can even lead engineers to exclude disaster-prone areas from exploitation. Decommissioning certain parts of deposits may lastly reduce the production capacity of mines, and in some cases may even shorten their life span. The article describes the scale of the occurrence of hazards: methane, coal dust explosion, spontaneous fire, infarcts, rock burst, gases and rocks outbursts and water outflow, also showing the possibility of their mutual coincidence. On the basis of the statistics of the Mining Authority concerning dangerous events and fatalities caused by natural hazards in the years 2000–2016, their frequency and likeability were analyzed. The analysis leads us to the following conclusions: - In terms of the number of dangerous events, the most common were endogenous fires, rock bursts, methane explosions and rock falls, and the least frequent included water inflow, methane and rocks outbursts, and coal dust explosion. Although fires were the most common, they caused the least accidents. - The majority of fatal accidents occurred as a result of methane explosions and coal dust explosions, and a significant number were caused by rockbursts and rock falls. Water-related accidents, endogenous fires and methane and rocks outbursts caused the least fatalities. - Methane and coal dust explosions are the most catastrophic, although the incidence of these threats has been low. The analysis of hazardous incidents and fatal accidents caused by these threats confirms their significant impact on work safety in coal mining.