Możliwości zastosowania kamieni łamanych z polskich złóż dla potrzeb kolejnictwa

Celem niniejszej pracy jest próba szczegółowej oceny kopalin skalnych z udokumentowanych złóż dla specyficznego kierunku zastosowań, jakim jest kolejnictwo. Bodźcem do przeprowadzenia takiej analizy jest planowane znaczne zwiększenie zapotrzebowania na naturalne kruszywa łamane dla kolejnictwa, związane z wieloletnim programem modernizacji sieci kolejowej w Polsce. Kruszywa takie muszą spełniać wysokie wymagania jakościowe, odznaczać się dużą wytrzymałością na ściskanie i zwięzłością, małą porowatością, całkowitą mrozoodpornością i odpornością na wietrzenie, a także odpowiednimi parametrami geometrycznymi. Punktem odniesienia analizy pozostają obowiązujące normy, w szczególności norma PN-EN 13450:2013 „Kruszywa na podsypkę kolejową". Jej założeniem jest odejście od powiązania wymagań jakościowych z konkretnymi rodzajami skał, a ukierunkowanie na deklarowanie jakości wyrobów gotowych i ich certyfikację. Powoduje to z jednej strony rozszerzenie potencjalnego spektrum rodzajów kopalin możliwych do wykorzystania w kolejnictwie, z drugiej - potrzebę weryfikacji i zróżnicowania jakościowego dużej grupy złóż. Efektem analiz i badań jest propozycja klasyfikacji udokumentowanych w Polsce złóż pod kątem przydatności zawartych w nich kopalin do produkcji kruszyw łamanych dla kolejnictwa. Brak możliwości bezpośredniego powiązania obecnych wymagań normowych z parametrami jakościowymi kopalin podanymi w dokumentacjach geologicznych złóż powoduje konieczność wypracowania odpowiedniej ich klasyfikacji. W zaproponowanej klasyfikacji podzielono złoża na 3 klasy o parametrach kopalin - najkorzystniejszych, korzystnych i miernych - dla produkcji tych kruszyw. Klasyfikacja taka, mimo że w odniesieniu do złóż rezerwowych ma charakter wstępny ze względu na niedostateczny stopień rozpoznania szczegółowych parametrów jakościowych kopalin i ich zmienności, może stanowić wskazówkę dla przyszłych inwestorów, ułatwiającą wybór złóż o oczekiwanych właściwościach technicznych kopalin.

The purpose of presented publication is a detail assessment of the rock quality from the Polish mineral deposits for the specific use in the railway construction. The impulse for this evaluation is the expected increase of demand for crushed stones for railways, related to the long-term program of the railway network modernization in Poland. The crushed stones for railway construction have to be high quality materials with a high strength, low porosity, high frost and weathering resistance, and some specific geometric parameters. The basis for the analysis should be a EU standard PN-EN 13450. Its founding seems to be focused on the declaring the quality of final products (crushed stones) and their certification, and derogate from direct relation to the types of rocks. It should be preferred because of increasing of the spectrum of raw materials (including secondary sources too), but due to the domination of primary sources (rocks from documented mineral deposits) the knowledge about their suitability is important for future proper management of the deposits. New standards also create a need for quality verification of many mineral deposits. As the result of the analysis, a proposal of classification of mineral deposits in the aspect of possible use of the rocks in the railway construction, has been presented. In the paper, a methodology and classification criteria were shown. According to the proposed classification all analyzed mineral deposits have been divided into 3 groups: most favorable, favorable and less favorable for crushed stones production for railway construction. Even though it is of preliminary nature, it should be helpful for future investors making it easier the selection of the deposits with the expected parameters.