Przemiany przestrzeni w otoczeniu arterii komunikacyjnej na przykładzie ciągu ulicy Mogilskiej w Krakowie

Celem artykułu jest przedstawienie przemian przestrzeni w otoczeniu ciągu ulicy Mogilskiej w Krakowie. Arteria ta stanowi główny ciąg komunikacyjny łączący śródmieście Krakowa z Nową Hutą. Badania terenowe prowadzone przez autora obejmują ulicę Mogilską i Jana Pawła II. Od Ronda Mogilskiego, poprzez Rondo Czyżyńskie do Placu Centralnego im. Ronalda Reagana w Nowej Hucie. Otoczenie przedstawionej arterii komunikacyjnej zostało ukształtowane w różnych okresach, a jego struktura funkcjonalnoprzestrzenna stanowi interesujący przykład zróżnicowania formy oraz funkcji i jej wpływu na odbiór przestrzeni i charakter ulicy. Pomimo swojej kompozycyjnej roli w strukturze miasta łączącej dwie dzielnice Krakowa, dominująca jest przewaga czynnika komunikacji nad możliwościami stworzenia atrakcyjnej ulicy miejskiej, wyróżniającej się w przestrzeni miasta charakterem i jakością otoczenia. Przeprowadzone analizy użytkowania terenu, formy zabudowy oraz relacji kompozycyjnych wskazują na nie wykorzystanie potencjału tej arterii związanego przede wszystkim z jej unikalnym w skali miasta powiązaniu dwóch początkowo niezależnych zdefi niowanych zespołów urbanistycznych, historycznego Krakowa i Nowej Huty. Trzy główne przestrzenie Rondo Mogilskie, Rondo Czyżyńskie i Plac Centralny w analizowanym ciągu ulic, pomimo podejmowanych działań inwestycyjnych stanowią dominujące w przestrzeni arterii węzły komunikacyjne z ograniczeniem ruchu pieszego. Nie sprzyja to integracji przestrzeni, a powstające nowe obiekty pomimo nowoczesnej formy tylko lokalnie wpływają na podniesienie atrakcyjności otoczenia i jakości tkanki miejskiej. Podjęty temat wskazuje na znaczenie kształtowania otoczenia miejskiej arterii komunikacyjnej dla podniesienia jej atrakcyjności i możliwości identyfi kacji kompozycyjnej w przestrzeni. Istotnym elementem jest sama arteria jako ciąg komunikacyjny, jej szerokość, przebieg wraz z kształtem jej infrastruktury, ale także skala, forma i funkcja jej otoczenia. Racjonalne jego tworzenie w aspekcie kompozycyjnym i funkcjonalnym może budować w efekcie atrakcyjną przestrzeń miejską związaną z powiązaniami funkcjonalnymi, ale także ożywiać poszczególne fragmenty miasta oraz sprzyjać integracji otoczenia.

The aim of the article is to present transformations of space in the surroundings of Mogilska street in Kraków. The artery is a main transportation route connecting central Kraków with Nowa Huta. The field research conducted by the author cover Mogilska and Jana Pawła II streets, from Mogilskie roundabout, to Czyżyńskie roundabout and further on up to Ronald Reagan Centralny Square in Nowa Huta. The surroundings of the presented transportation artery were created in different periods of time and their functional and spatial structure is an interesting example of form and function diversity and its influence on how the space and character of the street is perceived. Although the street plays an important compositional role in the structure of the city as it connects two districts of Kraków, the dominant transportation function prevents it from becoming an attractive city street standing out in the city space due to the character and quality of its surroundings. The analysis of land use, development form and compositional relations points out to the potential of this artery stemming primarily from its role – unique in the scale of the city – as a connection between two initially independent urban organisms: historic Kraków and Nowa Huta, which potential remains largely untapped. The three major spaces: Mogilskie roundabout, Czyżyńskie roundabout and Centralny Square still remain dominant transportation hubs in the space of the artery with limited pedestrian traffic, in spite of all the development effort to prevent this. The situation does not promote integration of space, and the newly erected facilities, despite their modern form, are able to improve the attraction of the surroundings and urban fabric quality only locally. The issue in question highlights the significance of designing the surroundings of an urban transportation artery for the improvement of its attraction and compositional identification in a space. An important component is the artery itself as a transportation route, its width, course and infrastructure, but also the scale, form and function of its surroundings. Rational development of such surroundings in the compositional and functional aspect may, as a result, produce an attractive and functionally interconnected urban space, as well as invigorate individual parts of the city and promote integration of the surrounding areas.