Conradowskie Zwierciadło morza, czyli glosa do nowoczesności

Bogata spuścizna Josepha Conrada obejmuje wiele gatunków literackich, na których tle Zwierciadło morza wyróżnia się zarówno pod względem nietypowej formy, jak i treści. Pomimo niezwykłej popularności, jaką cieszyło się pierwsze wydanie Zwierciadła morza, utwór ten należy dziś do mniej znanych dzieł pisarza i zazwyczaj analizowany jest głównie pod względem formalnym jako przykład wczesnomodernistycznej autobiografii. Poniższy artykuł podejmuje próbę interpretacji nie formy, a przesłania zawartego w dygresjach o zmianach z przełomu XIX i XX w., których pierwsze symptomy zauważył Conrad. Obierając teorię „płynnej nowoczesności” sformułowaną przez Zygmunta Baumana za istotny punkt odniesienia dla podjętych rozważań, dowodzę, iż Zwierciadło morza można odczytać jako zapis doświadczenia przejścia ku nowej rzeczywistości, u której podstaw leży redefinicja czasoprzestrzeni. Namysł nad czasem i jego postrzeganiem stanowi punkt wyjścia dla przedstawionej poniżej interpretacji Conradowskiego Zwierciadła morza, którego spektrum rozważań najwyraźniej wybiega poza zainteresowania autobiografii jednostki: czerpiąc z bogactwa własnych wspomnień, jego autor formułuje refleksję na temat re-definicji czasu i przestrzeni. Takie odczytanie Zwierciadła morza pozwala uznać ten tekst za cenny komentarz do procesów zachodzących w obrębie percepcji czasu w dobie nowoczesności.

The Mirror of the Sea does not exactly belong within the innermost circle of Joseph Conrad’s literary legacy. Even though it met with an immediate success upon its publication, today it mainly attracts critical attention on the merit of its intricate form rather than as a commentary on technology and progress. By contrast, this article is focused upon the content of certain side notes, digressions, and implications exhibiting a stable juxtaposition of the past with the present. With Zygmunt Bauman’s theory of liquid modernity as a theoretical backdrop, the paper argues that The Mirror of the Sea gives expression to the processes of acceleration that became perspicuous at the turn of the 19th and 20th centuries. Apparently, a re-definition of the relation between time and space followed in the footsteps of the technological advances, which seems to be a central issue in The Mirror of the Sea. Hence, the early-modernist autobiography appears as a valuable commentary upon the changing notion of time at that outset of modernity.