Dyspozycje krytyczne wobec niepewności zdarzeń – aspiracje, dążenia i plany przyszłych nauczycielek

Funkcjonowanie w sytuacji zmiany i niepewności stało się istotnym wyznacznikiem współczesnej kondycji nauczycieli. W artykule założono istotną rolę dyspozycji krytycznych (zwłaszcza tzw. orientacji krytycznej): odwagi, refleksyjności, racjonalności, realizmu, sceptycyzmu, progresywnego zaangażowania, intelektualnej pokory, pryncypialności, niezależności, elastyczności i tolerancji na wieloznaczność, uważności i otwartości oraz ciekawości jako pośredniczących w nabywaniu racjonalności krytycznej, a także w radzeniu sobie z nieoczywistością zdarzeń. Jakościowa analiza treści esejów 66 przyszłych nauczycielek edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej koncentrowała się na odczytaniu ich planów, aspiracji i dążeń w procesie kreowania zmiany statusowej oraz na ujawnianiu w nich przez narratorki dyspozycji krytycznych. Przyjęcie jakościowej strategii analizy tekstu pozwoliło na uchwycenie pogłębionego, kontekstowego spojrzenia na badany problem. Analizy treści i formy pisemnych wypowiedzi wskazują na znaczne zaniedbanie tego obszaru rozwoju studentów, mogące być pochodną makrospołecznych, edukacyjnych i personalnych barier. W świetle opracowanego materiału badawczego istotna wydaje się popularyzacja wartości dyspozycji krytycznych oraz tworzenie i aplikowanie programów rozwijających je podczas przygotowania przyszłych nauczycieli do profesjonalnej aktywności w sytuacji zmian kulturowych i technologicznych.

Functioning in a situation of change and uncertainty has become an important determinant of contemporary teachers’ condition. The article assumes the essential role of critical dispositions (especially the so-called critical orientation): courage, reflectiveness, rationality, reality, scepticism, progressive engagement, intellectual submissiveness, principle, independence, flexibility and tolerance for ambiguity, mindfulness and openness, and curiosity as mediators in the purchase of critical rationality, as well as in coping with non-obviousness of events. The qualitative analysis of essays’ content for 66 future teachers of preschool and early school education was concentrated on decoding their aspirations and plans within the process of creating the status change and on revealing by narrators their critical dispositions. Adopting a qualitative text analysis strategy allowed for capturing an in-depth, contextual view of the examined problem. Analysis of the content and form of written statements indicate significant negligence of this development area for students, which may be a derivative of macro-social, educational and personal barriers. Within the light of elaborated research material, it seems to be a matter of great importance to promote the value of critical dispositions as well as to create and apply programmes developing them during the process of preparing future teachers for their professional careers in the situation of cultural and technological changes.