Granica rolno-leśna w Sudetach w świetle najnowszych badań i przepisów prawnych

W związku z przebudową ustroju rolnego i przygotowaniami Polski do wstąpienia do UE powstało w ostatnim czasie wiele dokumentów i podjęto wiele działań, których celem jest porządkowanie przestrzeni rolniczej i wzrost lesistości kraju. Do najważniejszych aktów prawnych z tego zakresu należy ustawa o przeznaczaniu użytków rolnych do zalesienia. Tereny górskie z uwagi na swoje walory przyrodnicze i znaczenie dla gospodarki narodowej wymagają w tych działaniach odrębnego potraktowania. Jednak w żadnym z przedstawionych w pracy dokumentów specyfika terenów górskich nie została w dostateczny sposób uwzględniona. W pracy przedstawiono zagadnienie granicy rolno-leśnej w terenach górskich na podstawie literatury, szczególną uwagę poświęcając Sudetom. Podkreślono wagę i znaczenie nowoczesnych metod kwalifikacji terenu pod zalesienie oraz układ czynników przyrodniczych wpływających na przydatność rolniczą obszaru Sudetów. Szczególną uwagę zwrócono na opracowanie FATYGI i GÓRECKIEGO [2001] na temat kształtowania granicy rolno-leśnej w tym regionie. W pracy tej zastosowano nowo-czesne metody tworzenia cyfrowej bazy danych o czynnikach przyrodniczych: topograficznych i glebowych za pomocą oprogramowania GIS - ArcInfo oraz model kwalifikacji terenu pod zalesienie. Badaniami objęto cały obszar Sudetów (około 4 800 km²). W wyniku pracy powstała wielkoskalowa numeryczna mapa (w skali 1:10 000), na której zostały wyodrębnione powierzchnie użytków rolnych przeznaczone do zalesienia. Potrzeby zalesień przeanalizowano w strefach wysokościowych. Okazało się, że powierzchnia użytków rolnych przeznaczonych do zalesienia wynosi ponad 29 tys. ha, a największe potrzeby zalesień dotyczą strefy od 400 do 600 m n.p.m. Od 600 do 800 m n.p.m. do zalesienia kwalifikuje się ponad 32% użytków rolnych, powyżej 800 m n.p.m. - tylko około 4% tej powierzchni. Do 500 m n.p.m. gruntów ornych i użytków zielonych przeznaczonych do zalesienia jest tyle samo (mniej więcej po 50%). W strefie powyżej 500 m n.p.m. występuje przewaga użytków zielonych, która powiększa się w miarę wzrostu wysokości i w strefie powyżej 800 m dochodzi prawie do 94%.

Restructuring of Polish agricultural system and preparation activities for the EU accession resulted in many new documents and numerous actions aimed at rational utilization of agricultural land and increasing forest area in the country. One of the most important legal acts in this field is the Act on designation agricultural land for afforestation. Mountain areas, with their environmental values and importance for the national economy, require an individual approach in such actions. However, none of documents presented in the paper sufficiently takes into account the specific character of mountain areas. The paper presents the problem of agricultural-forest boundary in mountain areas on the basis of literature with special emphasis on the Sudety Mts. The role and importance of modern methods of qualifying areas for afforestation and the configuration of environmental factors which influence agricultural utility of the Sudety Mts. area were particularly highlighted. Special attention was given to a study by FATYGA and GÓRECKI [2001] on the verification of the agricultural-forest boundary in this region. In the study, modern methods of creating database of environmental factors: topography and soil were implemented by using GIS ArcInfo software. A model for land qualification for afforestation was similarly constructed. The study covered the whole area of the Sudety Mts. (ca. 4 800 km²). As a result, a large-scale, digital map ( 1:10 000) was developed, which showed separated areas of agricultural land designated for afforestation. The requirements for afforestation were analysed in altitude zones. The area of agricultural land designated for afforestation was over 29 000 ha and the zones with the biggest requirements for afforestation were between 400 and 600 m a.s.l. Between 600 and 800 m for afforestation qualifies over 32 % of agricultural land and above that only ca. 4 % of this area. Below 500 m a.s.l. the ratio of arable land to grassland equals approximately 50 %. Grasslands dominate in the zone above 500 m and their contribution increases with altitude to reach almost 94% above 800 m a.s.l. In the conclusions the author postulate to involve the results of scientific research into creating legal acts concerning afforestation.